Квалитетот на воздухот во главниот град и годинава ја повторува веќе добро познатата слика: Скопје е високо рангирано на светските листи на загадување. Според најновите податоци од глобалниот Air Quality Index (AQI) и платформите што ги мерат вредностите во реално време, Македонија се наоѓа на 117-тото место по загаденост, што ја става во групата земји со „нездрав“ просечен квалитет на воздухот. Овие податоци се земени од меѓународната ранг листа која ги споредува земјите според нивниот просечен AQI.
Општините во Скопје, различни бројки, иста закана
Иако различни општини прикажуваат различни дневни вредности, трендот е ист: загадувањето редовно ја надминува безбедната граница. Индексот AQI што се пресметува преку мерење на PM2.5, PM10, озон, азотни и сулфурни оксиди, како и јаглерод моноксид, најчесто се движи меѓу категориите „Умерено“, „Нездраво за чувствителни групи“ и „Нездраво“. Најлошо е во Лисиче, Центар и Карпош.
Во денови со силни температурни инверзии, особено во зима, Скопје запаѓа и во повисоки категории, што граѓаните веќе го препознаваат преку густата магла и иритирачкиот мирис, визуелни последици од концентрациите на PM честички кои драстично го надминуваат прагот препорачан од СЗО.
Зошто е Скопје хронично загадено?
Градот страда од комбинација на фактори: географската котлина која ја задржува загаденоста, густ сообраќај, долготрајно користење нееколошки грејни извори, но и слаба инспекциска контрола. Ова го потврдува и официјалното објаснување за AQI: сите мерни станици ги детектираат честичките на часовно ниво, што значи дека секој „скок“ на загадувањето е директно поврзан со моменталните емисии од домаќинствата, сообраќајот и индустријата.
Категориите кои ги дефинира AQI — од „Добро“ (0–50) до „Опасно“ (300–500) — се јасен индикатор за тоа колку далеку од безбедната зона се наоѓаат многу делови на Скопје во текот на зимските месеци.
Последици — бројки што алармираат
Иако денешните мерења покажуваат моментална состојба, долгорочната е уште поалармантна. Според здравствени и меѓународни извештаи, загадениот воздух е директно поврзан со респираторни заболувања, намален квалитет на живот и зголемен ризик за чувствителни групи. Податоците за загадувањето, како што е наведено и од платформата за глобален AQI, јасно упатуваат дека концентрациите на PM2.5 во регионов се сериозно над дозволеното.
Што следи?
Иако Скопје редовно се најавува како европски „жариште“ на загадувањето, решенијата се одамна познати: намалување на емисиите од домаќинствата, јакнење на јавниот транспорт, построга инспекција и долгорочни енергетски реформи. Но додека овие реформи остануваат на хартија, граѓаните и понатаму дишат воздух кој честопати е оценет како нездрав.
