Сите ние сакаме да им бидеме добри деца на нашите родители. Сакаме нашите родители да се гордеат со нас. Сакаме да бидеме искрени со нив. Понекогаш не ни успева. Понекогаш чувствуваме дека сме ги изневериле родителите, поточно – нивните очекувања. И тогаш чувствуваме страшна вина. Чувството на вина кај децата е една од најкомплексните теми, а она што се чини сосема сигурно е фактот дека вината кај децата се јавува како резултат на чувството дека не ги исполниле обврските кон родителите.
Чувството на должност кон родителите е тема која ме окупира долго време. Откако внимателно ги прочитав научните написи од областа на психологијата, кои преиспитуваат и проблематизираат сродни теми, сфатив дека се согласувам со оние психолози кои го испитуваат чувството на должност на децата кон нивните родители како многу сложено и чувствително прашање, кое често води до серија на негативните рефлексии и ефекти кај децата. Конкретно, во овој случај, должноста ја разбирам како многу конкретно и строго почитување на барањата и желбите на родителот.
Јас те родив, Јас сум твојата мајка/Јас сум твојот татко – Мора да ме почитуваш: со ваквите ставови децата се чустуваат како да се заробеници. Ги сакаме нашите родители, но често не се согласуваме со нив. Нашите животи и перспективи се разликуваат. Затоа е толку тешко кога, само затоа што сакаме да живееме автентични, искрени и целосни животи, нашите родители тоа го толкуваат како непочитување.
Она што ја прави оваа тема уште поделикатна и незгодна е тоа што сите тргнуваме од фактот дека нашите родители ни го мислат и ни го посакуваат најдоброто за нас. Тоа е, речиси без исклучок, така. Но, токму тука започнува проблемот. Јас сум ваш родител, мора да ме почитувате, мора да ги слушате моите одлуки и совети, бидејќи тие се добронамерни – ова многу често води до многу болни ситуации, периоди и стресни моменти во животот на децата.
Најголем проблем е што во такви моменти потребите и чувствата на децата стануваат споредни. Веќе не е важно што сака детето. Сега е растргнато помеѓу сопствениот поглед на светот и она што авторитетот на неговите родители му го наметнува како рационална и попаметна опција. Во таа насока, на пример, една од темите што често се покренуваат, но за кои сè уште не се доволно запознаени, е темата за независен избор на училиште/факултет. Од денешна перспектива ова ми се чини дека е особено изразен проблем. Имено, како резултат на економските кризи и капиталистичките императиви во општеството, родителите често сонуваат нивните деца да се образуваат за нешто профитабилно, а не за она за што се заинтересирани или талентирани. Сум бил сведок на ова неколку пати: кога родителите го избирале училиштето и образованието на своите деца, тоа не завршило добро. На мојот оддел, на пример, кај мене почнаа да студираат неколку студенти кои дојдоа од други факултети по две-три години неуспешни студии. Сите ми рекоа: Отсекогаш сакав да студирам литература, но моите родители мислеа дека е подобро да студирам фармација/информатика/биологија…
Има многу такви примери. Сите знаеме и имаме колега или колешка што не смеел/а дома да го однесе тестот со четворка, сите знаеме за постоењето на нешто што се вика – во казна си, што најчесто следи по доцнење дома, лоши оценки… имам дваесет и шест години, живеам со моите родители, ги поминав годините во казнување, но сепак се справувам со многу недоразбирања меѓу мене и моите родители. Нашминкај се, стави црвен кармин и сина сенка. Облечи фустан некогаш… Па, на пример, тоа се речениците кои навистина можат да ми го уништат расположението. Затоа што за моите дваесет и шест години посакувам мајка ми еднаш да сфати дека не ставам кармин и дека се чувствувам удобно во панталони. Колку и да изгледа сето тоа банално, за мене е голем пораз што не може да прифати што сакам јас, како сакам да изгледам. За сите нас е поразително што нашите родители не сакаат да разберат дека ние, децата, исто како и тие, нашите родители, не сме идеални.
Во овој контекст, се поврзува уште една многу важна тема: емоционалната уцена од страна на родителите кон децата. Ова е и темата на која овој текст става посебен акцент. Имено, емоционалната уцена е присутна во сите видови човечки односи. Честопати сме биле во ситуација да сфатиме дека сме емоционално уценувани од партнер, пријател, член на семејството, родители… Она што е неспорно е дека овој тип на врска има катастрофални последици врз нашите емоции и ментално здравје. Емоционалните уцени се, многу често, болни состојби кои не можеме ни да ги препознаеме како уцени. Најчесто ги препознаваме кога веќе сме прилично исцрпени, заплашени, скршени… Покрај ова, тесно е поврзано и чувството на вина кај децата. Вина затоа што не се совршени, не се онакви какви што нивните родители ги замислувале, не успеале да ги исполнат очекувањата на нивните родители.
Овие чувства често ги доживуваат ЛГБТ луѓето, многу повеќе затоа што се принудени да мислат дека ги повредиле другите со својот идентитет, ги направиле несреќни своите родители. Темава, која за мене е крајно болна, долго време ја анализирам во моите мисли и ми изгледа особено значајна.
И покрај фактот што, ќе повторам, родителите обично имаат најдобри намери, зошто мислат дека со заканите, со заплашување, со влевање страв и вина кај детето, се менува неговата сексуална ориентација или идентитет, односно дека ќе го претворат детето во нешто што не е. Болно е да се зборува и размислува за тоа, но неизбежно е ако се земе предвид дека еден од најголемите проблеми во рамките на ЛГБТИ заедницата е токму недостатокот на поддршка од семејството, неможноста да се открие на родителите, стравот дека на крајот, ќе го исфрлат дете од дома…
Во таа насока сакав да издвојам, анализирам и поентирам неколку реченици со кои родителите секако емотивно ги исцрпуваат своите деца, најчесто кога за прв пат ќе им го откријат својот сексуален/родов идентитет. Меѓу другото, сакав уште еднаш да потсетам дека зборовите што си ги кажуваме можат силно да повредат, да ни се втиснат длабоко и да се претворат во сериозни психички и емоционални повреди – затоа што ми се чини дека ЛГБТИ луѓето тоа можат најдобро да го посведочат.
Е, не може тоа додека си под наш покрив
Додека си под наш покрив, мора да се однесуваш нормално и правилно – вака некако некои родители ги завршуваат расправиите со своите деца. Во превод: додека те храниме, додека економски зависиш од нас, додека не си независен, ситуиран, биди тоа што се очекува. Потиснете ги вашите желби, емоции и идентитет. Преправајте се. Но, бидете онакви какви што вашите родители ве замислувале кога сте се родиле.
Често се случува кога ЛГБТИ лицата ќе го признаат својот идентитет, да бидат исфрлени од дома. Или, во крајна линија, поради преголем притисок, тие се принудени сами да го напуштат домот, иако не се подготвени за тоа. Мислам дека не можам да замислам потрауматичен настан. Беспомошно признаваме за тоа кои сме навистина, а потоа, наместо толку потребната поддршка, животот ни се претвора во кошмар. Иако разделувањето од родителите и започнувањето самостоен живот не е негативен или трауматичен настан, туку сосема природен и неопходен процес, во такви случаи, поконкретно во случај на насилно напуштање и протерување од дома, независноста не е решение за проблемите меѓу родителите и децата. По такви ситуации не страдаат само ЛГБТИ лицата туку и нивните родители кои исто така поминуваат низ емоционално и физичко распаѓање.
Веројатно затоа заканата од губење на покривот над глава, како и губењето на безбедноста, но и поддршката е една од најчестите теми во тешките дискусии меѓу родителите и децата. Но и една од главните емотивни лекции со која родителите им се закануваат на своите деца кога сакаат да ги заплашат и одвратат да направат нешто.
Добро, биди тоа што си, ако веќе си, но не кажувај на никого
Иако сум целосно свесен дека ние сме општество во кое е најважно нашите соседи да не знаат како навистина се чувствуваме, што се случува во нашата куќа и дека треба да си мислат ние сме подобри од нив, немаме расправии, хармонично семејство сме и на место, нешто во мене сè уште силно се бунтува против поддршката која гласи: Те прифаќам, но не дозволувај некој друг да дознае.
Ова делумно го доживеав и самиот, а точно знам дека моите ЛГБТИ пријатели го доживуваат секој ден. Обично се случува да решиме прво да му кажеме на некој од родителите со кој имаме поблиски односи, кој мислиме дека подобро ќе ја прими веста. Мојот пријател, на пример, прво и кажа на мајка си. Тоа е една од најкомплицираните приказни што сум ја слушнал и една од оние што особено ме погоди. Имено, неговата мајка одговорила дека се плаши за него, дека е тажна, но дека го сака и дека ќе го прифати и поддржува. Но, во исто време таа бараше од него да молчи:
Иронично е што подоцна сфатив дека поддршката, во нејзиното разбирање, значи дека ќе ми помогне да кријам кој сум и што е можно подолго. Таа веднаш ми рече: Не грижи се, татко ти никогаш нема да дознае. Не долго после тоа, таа ми пријде и ме праша кој друг знае за мене. Подоцна секојдневно ми повторуваше: Не кажувај никому, дали ме слушна!? Бев среќен за нејзината поддршка, а и денес сум. Само, во последно време се почесто размислувам дали таа ме убедува да молчам за себе или за неа? Дали мисли на мене кога вели дека е подобро да молчиме или мисли дека е подобро да молчиме заради целото семејство?
Оваа трогателна исповед и размислување кажуваат многу за поддршката, што практично подразбира и продолжување на молчењето и криењето. Не случајно ги потценувам родителите кои ги прифаќаат своите деца, имаат разбирање за нив, бидејќи таквата поддршка е најскапоцена и несомнено најважна. Но, сепак морам да кажам колку е болно што поради угодување на соседството и вечното оптеретување што ќе кажат луѓето, сè уште не можеме да живееме слободно и автентично. Мислам дека ова е една од главните причини зошто на родителите им е тешко да ја прифатат истополовата ориентација на нивните деца. Имено, навикнати сме постојано да си го поставуваме прашањето, што ќе речат луѓето, поминувајќи дури и преку нашата среќа.
Никој нема да сака да се дружи со тебе
Ова е една од најтажната приказна за семејните односи која ја слушнав од моја другарка. Имено, откако и признала на мајка си дека е во врска со девојка, нејзината мајка очајно и неутешно плачела, а се што имала потоа да и каже е постојаното повторување на речениците: Светот ќе ти се смее! Никој нема да се дружи со вас! Никој не сака лезбејки!
Секогаш кога ќе се сетам на ова, пред очи ми е беспомошна мајка, која се грижи за своето дете, која се плаши дека некој утре ќе ја исмее нејзината ќерка на улица или на работа, дека ќе биде исфрлена од општеството… Секогаш емотивно се распаѓам кога ќе се сетам на ова. И додека сум на работ да пуштам солзи, мислите ми се враќаат на истото: Дали сите наши мајки и татковци мислат исто и затоа не ја прифаќаат нашата сексуална ориентација? Дали мислат дека никој не нè сака? Дека никаде не сме добредојдени? Дека светот ни се смее? Дека нема да успееме во ништо поради сексуалниот идентитет? Мислите ми одат бескрајно, но ми се чини дека тоа е многу големо и болно прашање…
Повторно и повторно си се потсетувам дека навистина со најдобра намера, родителите сакаат нивните деца да имаат среќен и успешен живот и поради тоа се плашат за своите деца. Трогателно е, всушност, колку нашите родители се подготвени да се жртвуваат за нас. Затоа, ми се чини, денес е поважно од кога било да се биде свесен за една работа: сите семејства заслужуваат да бидат среќни.
За доброто на родителите и децата кои страдаат затоа што едно себично и лицемерно општество ги убедило дека постојат само едни правилни вредности, важно е повторно и повторно да си го поставувате прашањето: Зошто јас заслужувам среќа и слобода, а некој друг не е?
Светот, без сомнение, би бил поубав и потопол доколку почесто се преиспитуваме и се откажуваме од усвоените и наметнати тесногради мислења.
Извор: lgbti.ba
Автор: Николина Тодоровиќ
