Уште пред повеќе од илјада години, персискиот лекар Авицена укажувал дека болестите во устата можат да влијаат врз целото тело. Денес, модерната наука потврдува колку далеку може да стигне тоа влијание. Микроорганизмите што живеат на забите, јазикот и непцата сè повеќе се сметаат за важен индикатор за рано откривање и превенција на системски заболувања.
Неодамнешна студија објавена во JAMA Oncology покажала дека 27 видови орални бактерии и габи се поврзани со 3,5 пати поголем ризик од развој на рак на панкреасот. Со користење на целосно геномско секвенционирање, истражувачите утврдиле дека лицата кај кои се присутни одредени микроби во устата имаат значително поголема веројатност да бидат дијагностицирани со ова тешко заболување.
„Со анализирање на бактериските и габичните популации во устата, онколозите би можеле да ги идентификуваат лицата со најголема потреба од скрининг за рак на панкреасот“, изјави коавторката на студијата Џијонг Ан, директорка на Програмата за епидемиологија и контрола на рак при Центарот за рак „Лаура и Ајзак Перлмутер“ на Универзитетот Њујорк.
Овие сознанија го одразуваат поширокиот пресврт во начинот на кој научниците го гледаат оралното здравје не како изолиран проблем, туку како прозорец кон целокупното здравје. „Сè започнува во устата, а потоа се развива и влијае врз цревата“, вели стоматологот и истражувач Марсело Фреире од Институтот „Џ. Крејг Вентер“.
Микробиолошки универзум во устата
Устата е домаќин на една од најголемите микробиолошки заедници во човечкото тело. Оралниот микробиом опфаќа повеќе од 700 видови бактерии, како и габи, вируси и други микроорганизми, кои живеат во различни „ниши“ низ устата.
„Бактериите на забите се речиси целосно различни од оние на јазикот“, објаснува биологот Џесика Марк Велч, специјалист за орален микробиом. „Постои посебна група бактерии на непцата, а друга на непцето.“
Кај луѓе со добро орално здравје, микробиомот е разновиден и содржи корисни микроорганизми како Streptococcus и Rothia, кои помагаат во контрола на воспалението и одбрана од патогени. Но оваа рамнотежа е многу чувствителна. Промени во исхраната, оралната хигиена или општото здравје можат брзо да го нарушат микробниот состав.
Еден од најпознатите „виновници“ е бактеријата Porphyromonas gingivalis, тесно поврзана со пародонталната болест. За разлика од повеќето бактерии што преферираат јаглехидрати, оваа бактерија се храни со протеини — буквално со ткивото на непцата.
Студијата во JAMA Oncology покажала дека P. gingivalis, заедно со уште два пародонтални патогени (E. nodatum и P. micra), како и честата орална габа Candida, се поврзани со зголемен ризик од рак на панкреасот.
Врската меѓу устата и телото
Хроничното воспаление одамна е препознаено како фактор на ризик за кардиоваскуларни болести, дијабетес тип 2, неколку видови рак и Алцхајмерова болест. Лицата со пародонтална болест имаат три до пет пати поголема веројатност да развијат карциноми поврзани со оралниот микробиом.
„Хипотезата е дека кај овие луѓе се развива патогено воспаление, наместо здраво“, вели Фреире. Крвните садови под јазикот, образите и другите делови од устата им овозможуваат на бактериите да навлезат во крвотокот и да се прошираат низ телото. Иако имунолошкиот систем најчесто ги неутрализира, дел од нив можат да предизвикаат сериозни заболувања.
Како пример се наведува Fusobacterium nucleatum, бактерија што потекнува од устата, а може да поттикне раст на тумори. Истражувања покажале дека пациентите со рак на дебелото црево пет пати почесто ја имаат оваа бактерија во столицата во споредба со здрави лица.
И плунката претставува уште еден пат преку кој бактериите можат да навлезат во дигестивниот систем. Во експериментални студии врз животни, миграцијата на P. gingivalis од устата е поврзана со развој на рак на панкреасот, покажуваат податоци од истражување објавено во 2024 година.
Сè повеќе докази укажуваат дека грижата за оралното здравје не е само прашање на убави заби, туку клучен дел од превенцијата и раното откривање на сериозни болести во целото тело.
Извор: National Geographic
