На 19 септември 2025 година, естонскиот воздушен простор беше нарушен од три руски борбени авиони МиГ-31. Инцидентот траеше само 12 минути, но предизвика дипломатски потрес, воена реакција на НАТО и загриженост во целиот европски безбедносен блок. Современите конфликти не секогаш се водат со тенкови и ракети – понекогаш доволни се неколку минути во туѓо небо за да се отвори глобална дебата.
Како се случи инцидентот
Руските авиони влегоа во близина на островчето Ваиндлоо, на Финскиот Залив, без план за летање, со исклучени транспондери и без радиокомуникација со естонските контролори на летање. Тоа е грубо кршење на меѓународните правила на цивилната и воената авијација.
Во моментот кога радарите го регистрираа нарушувањето, НАТО реагираше веднаш: италијански Ф-35 од мисијата „Baltic Air Policing“ беа кренати во воздух. Иако немаше директен судир, интервенцијата беше јасен сигнал дека Алијансата е подготвена.
Реакцијата на Естонија
Министерот за надворешни работи Маргус Цахкна го нарече случајот „невидено дрзок“. Руската амбасада во Талин веднаш беше повикана, а дипломатот доби формална протесна нота. Ова е четврто нарушување годинава, но првпат со толкава трајност и демонстративност.
НАТО на тест
Овој инцидент е повеќе од случајна грешка – тоа е испитување на рефлексите на НАТО. Москва преку вакви провокации тестира колку брзо и решително Алијансата реагира. Аналитичарите сметаат дека станува збор за психолошка војна: порака дека Русија може да ја држи Европа во постојана напнатост без директна ескалација. Но, ризикот од грешка е огромен – една погрешна проценка може да има последици за целиот континент.
Член 4 на маса
Во Талин веќе се разгледува опцијата за активирање на членот 4 од Северноатлантскиот договор, кој дозволува консултации во случај на закана по безбедноста на членка. Иако тоа не е колективната одбрана од членот 5, самиот факт дека Естонија го разгледува ја покажува сериозноста на ситуацијата.
Европа се вклучува
Европската унија веднаш го осуди нарушувањето на суверенитетот на Естонија. Полска, Литванија и Латвија испратија пораки на солидарност, додека Германија и Франција повикаа на воздржаност, но ја нагласија својата загриженост. Од Брисел пристигнуваат сигнали дека инцидентот може да доведе до нов пакет санкции против Москва.
Поголемиот контекст: Балтикот под притисок
Ова не е изолиран случај. Балтичките држави со месеци алармираат за засилената активност на руската армија во регионот – од флоти во Балтичкото Море до кибернапади и електронско заглушување. Естонија, со својата чувствителна географска позиција и историја, е на првата линија.
Ризикот од ескалација
Иако досега се избегна директен конфликт, секое нарушување на воздушниот простор е потенцијална искра. Руските пилоти летале на мала дистанца од цивилни авиони во транзит, што драматично го зголемува ризикот од судир. НАТО и ЕУ порачаа дека нема да дозволат ваквите инциденти да станат „нова нормала“.
Што следува
Естонија: најавува барање за засилено НАТО присуство и нови системи за противвоздушна одбрана.
НАТО: најверојатно ќе зголеми ротации на авиони и ќе воведе построги правила за пресретнување.
Русија: ќе продолжи да демонстрира моќ и да создава нервоза, но цената е дополнителна дипломатска изолација.
