Во последната деценија, електронските цигари — познати и како „вејп“ уреди — се промовираат како „поздрав“ алтернативен начин на пушење. Многу млади, па дури и возрасни пушачи, ги прифаќаат овие уреди со надеж дека ќе се одвикнат од класичните цигари или ќе го намалат ризикот по здравјето. Но зад чадот на маркетингот и ароматизираните пареи се крие реалност која сè повеќе загрижува научниците, лекарите и јавноста.
Што се електронски цигари?
Електронските цигари се уреди кои загреваат течност (наречена „е-течност“ или „е-ликвид“) за да создадат пареа што корисникот ја вдишува. Овие течности обично содржат никотин, ароми и други хемикалии. За разлика од класичните цигари, нема согорување на тутун, но тоа не значи дека нема ризик.
Никотин: зависност во ново пакување
Најголемиот проблем кај електронските цигари е присуството на никотин — супстанција која предизвикува силна зависност. Многу е-течности содржат високи концентрации на никотин, а некои уреди овозможуваат негово побрзо и поинтензивно апсорбирање во организмот. Кај младите, чие мозочно развивање сè уште трае, никотинот може да има долгорочни последици врз когнитивните функции, меморијата и емоционалната регулација.
Дополнително, никотинот го зголемува крвниот притисок, го забрзува срцевиот ритам и го оптоварува кардиоваскуларниот систем. Тој не е безопасен, без разлика на формата во која се консумира.
Хемикалии во пареата: невидливи закани
Иако електронските цигари не создаваат чад како класичните, пареата што ја испуштаат содржи низа хемикалии кои можат да бидат штетни. Пропилен гликол и глицерин — главните состојки во е-течностите — при загревање можат да се разложат на формалдехид и ацеталдехид, познати канцерогени супстанции.
Некои студии покажуваат дека вдишувањето на овие соединенија може да предизвика воспаление на белите дробови, иритација на дишните патишта и хронични респираторни проблеми. Особено загрижувачки е фактот што многу корисници не се свесни за составот на течностите што ги користат, бидејќи пазарот е сè уште слабо регулиран.
Влијание врз младите: нова генерација зависници
Електронските цигари се особено популарни меѓу младите, делумно поради нивниот модерен дизајн, достапноста на различни вкусови и перцепцијата дека се „безбедни“. Но токму кај оваа група се забележува драматичен пораст на зависност од никотин, што може да доведе до премин кон класични цигари или други супстанции.
Истражувањата покажуваат дека младите кои користат електронски цигари имаат поголема веројатност да започнат со пушење тутун во иднина. Ова го побива аргументот дека вејпингот е средство за одвикнување — напротив, тој често е вовед во светот на зависноста.
Белодробни заболувања и акутни случаи
Во последните години, се појавија случаи на сериозни белодробни заболувања поврзани со употреба на електронски цигари, познати како EVALI (E-cigarette or Vaping Associated Lung Injury). Пациентите пријавуваат симптоми како кашлица, отежнато дишење, болки во градите и дури и потреба од хоспитализација. Некои случаи завршиле со смрт.
Иако не сите е-цигари предизвикуваат вакви реакции, ризикот постои, особено кога се користат несертифицирани производи или течности со непознат состав.
Психолошки ефекти и социјални импликации
Покрај физичките последици, електронските цигари имаат и психолошки ефекти. Зависноста од никотин може да доведе до анксиозност, раздразливост и потешкотии со концентрација. Дополнително, нормализацијата на вејпингот во јавниот простор создава социјален притисок, особено кај младите, да се приклучат на „трендот“ и да не бидат исклучени.
Потреба од свесност и регулација
Електронските цигари не се безопасна алтернатива. Тие носат реални ризици по здравјето, особено кај младите и кај луѓето со постоечки здравствени проблеми. Потребна е поголема јавна свесност, подобра регулација на пазарот и едукација за последиците од нивната употреба.
Наместо да се потпреме на маркетингот, треба да се потпреме на науката. А таа јасно покажува: електронските цигари не се решение, туку нов проблем во старата борба против зависноста.
