Во орбитата околу Земјата денес кружат повеќе од 9.000 активни сателити и десетици илјади парчиња вселенски отпад. Секој ден, дел од тие уреди завршуваат својата мисија и паѓаат назад кон планетата, согорувајќи во атмосферата или, поретко, допирајќи го земјиштето и океаните.
Според последните податоци на Европската вселенска агенција (ESA), просечно 150 до 200 објекти влегуваат повторно во атмосферата секојдневно – повеќето микросателити и фрагменти од ракети. Иако делува како далечен феномен, нивното исчезнување не е без последици. При согорување, металите како алуминиум и титан се претвораат во ситна честичеста прашина што останува во горните слоеви на атмосферата и може да влијае врз нејзиниот состав.
Истражувачите предупредуваат дека овој процес, доколку продолжи со истиот интензитет, би можел да го наруши природниот баланс на стратосферата, влијаејќи врз формирањето на облаци и озонскиот слој. Некои научници зборуваат за можен феномен на „вештачка метеорска прашина“ – суптилна, но континуирана промена што ја менува хемијата на воздухот над нашите глави.
Од друга страна, сателитите се сржта на современата цивилизација – тие управуваат со интернет мрежи, навигација, набљудување на Земјата, климатски модели и глобална комуникација. Но, растот на оваа технологија е толку забрзан што човештвото речиси не стигнува да постави етички и еколошки рамки за нејзино користење.
Мегаконстелациите како Starlink на SpaceX или Kuiper на Amazon најавуваат десетици илјади нови лансирања во следната деценија. Тоа значи уште поголем број објекти кои, по истекот на својата употреба, ќе завршат како вселенски отпад во орбитата или како микрочестички во атмосферата.
Научниците бараат глобални регулативи за одржливо управување со орбитата – рециклирање на сателити, контролирани влегувања во атмосферата и развој на биоразградливи материјали. Одговорот на прашањето како технологијата ќе влијае на Земјата во иднина повеќе не лежи само во инженерството, туку и во човечката перспектива кон планетата.
Нашиот поглед кон ѕвездите отсекогаш бил симбол на напредок. Но денес, можеби е време повторно да погледнеме надолу, кон Земјата – местото што сè уште е нашиот единствен дом.
