Трансатлантските односи се сериозно нарушени по враќањето на Доналд Трамп на власт, а објавувањето на новата Национална стратегија за безбедност (NSS) на САД на 4 декември 2025 година дополнително ги продлабочи тензиите меѓу Вашингтон и Брисел. Документот, кој секоја американска администрација е обврзана да го поднесе до Конгресот, Европа ја опишува како континент во распаѓање, со обвинувања за „цензура на слободното изразување“, „потиснување на политичката опозиција“ и дури „потенцијален цивилизациски колапс“ како резултат на актуелните миграциски политики.
Ситуацијата стана уште посензитивна откако во јавноста протече наводен, досега необјавен нацрт на истата стратегија, кој според американскиот портал Defense One содржи конкретни насоки за засилување на соработката со Италија, Австрија, Полска и Унгарија – со цел тие земји да се „издвојат од Европската Унија“. Белата куќа официјално негира дека таков документ постои, но прашањето веќе е отворено: дали САД навистина настојуваат да ја поделат Европската Унија одвнатре?
Изборот на овие четири држави не е случаен. Унгарија одамна се наоѓа во центарот на европските политички тензии, а премиерот Виктор Орбан е еден од најблиските европски сојузници на Доналд Трамп. Орбан уште во 2016 година јавно го поддржа Трамп, како единствен актуелен лидер на земја-членка на ЕУ во тој момент. Како постојан блокатор на европскиот консензус, Унгарија со години ја поткопува кохезијата на Унијата – нешто што се совпаѓа со длабоката скепса на Трамп кон Брисел.
Во тој контекст се спомнува и можноста САД да ѝ понудиле на Унгарија финансиски „заштитен штит“ од околу 20 милијарди долари, слично на договорот што Вашингтон неодамна го постигна со Аргентина. Иако Трамп јавно негира дека такво ветување постои, разговорите за финансиска соработка не се исклучени, особено ако се земе предвид фактот дека унгарската економија е под притисок, а значителни европски фондови сè уште се замрзнати.
Американскиот претседател со симпатии зборува и за италијанската премиерка Џорџа Мелони и нејзината партија „Браќа на Италија“. Сепак, според Даниел Хегедиш од Германскиот Маршалов фонд, претпоставката дека Мелони би се свртела против Европската Унија е погрешна. Иако идеолошки има допирни точки со Орбан, Мелони, како што вели Хегедиш, мошне добро разбира колку стабилна и функционална ЕУ е клучна за Италија и дејствува прагматично во рамки на Унијата.
Полска и Австрија во моментов немаат десно-популистички влади, но во двете земји таквите политички сили имаат значајно влијание. Во Австрија, Слободната партија (FPÖ) освои најмногу гласови на последните избори и води во анкетите, додека во Полска, по победата на Карол Навроцки на претседателските избори, десно-конзервативната струја повторно е во подем. Токму на таа динамика, според аналитичарите, смета американската администрација.
Особено изненадува изоставувањето на Чешка и Словачка од наводниот список. Во Чешка, по изборите во октомври, десно-популистичката партија АНО на Андреј Бабиш формира влада со десничарски и екстремно десничарски партнери, додека Словачка под водство на Роберт Фицо сè поизразено се движи кон националистичка и евроскептична политика. И Бабиш и Фицо имаат потенцијал сериозно да го дестабилизираат европскиот процес на донесување одлуки, особено во однос на Русија и Украина.
Според Хегедиш, причината за нивното изоставување лежи во идеолошката перцепција на Вашингтон. Партиите на Бабиш и Фицо не произлегуваат од класичниот десно-популистички спектар, па затоа американската администрација не ги доживува како природни идеолошки сојузници, иако нивните политики во практика може да ѝ одговараат.
Сè повеќе аналитичари сметаат дека целта на САД не е директно напуштање на ЕУ од страна на одделни земји, туку постепено поткопување на европската интеграција. Тоа се постигнува преку дипломатска, политичка, па дури и финансиска поддршка на актери кои го слабат Брисел одвнатре.
Првите знаци на таков процес веќе се видливи. Додека ЕУ договори постепено укинување на зависноста од руската енергија до 2027 година, Орбан веќе доби американско изземање од санкциите за увоз на руски енергенси и најави дека Унгарија нема да ги прифати европските одлуки. Во декември 2025 година, тој соопшти дека Турција и понатаму ќе ја гарантира испораката на руски гас за Унгарија преку гасоводот „ТуркСтрим“.
Според проценките, ваквите случаи на непочитување на заедничките европски одлуки ќе стануваат сè почести. На тој начин, суштината на европската интеграција би можела постепено да се доведе во прашање – сè додека Европската Унија не ја загуби својата политичка тежина.
