САД изненадувачки гласаа против резолуцијата на Генералното собрание на ОН за долгорочните последици од катастрофата во Чернобил, придружувајќи се на Русија, Белорусија, Кина и уште неколку држави. И покрај овој невообичаен распоред на гласови, документот беше усвоен со 97 земји „за“ и 39 воздржани.
Контекст и содржина на резолуцијата
Резолуцијата го нагласува потребното продолжување на меѓународните напори за справување со наследството од нуклеарната катастрофа од 1986 година.
Текстот формално ги признава долгорочните здравствени, еколошки и социјални последици со кои и денес се соочуваат погодените региони. Дополнително, во документот се изразува сериозна загриженост поради оштетувањето на Новиот безбедносен саркофаг на 14 февруари 2025 година – штета која, според украинските извори, е последица на руски дрон-напад и претставува ризик за деценискиот труд вложен во осигурување на локацијата.
Резолуцијата воведува и важна лингвистичка промена: ОН отсега ќе ја користат украинската транслитерација „Chornobyl“ во сите свои материјали, вклучително и во официјалниот назив на Меѓународниот ден на сеќавањето – 26 април.
За 24 април 2026 година е најавена посебна седница на Генералното собрание по повод 40-годишнината од трагедијата.
Зошто САД гласаа против?
Американската делегација го објасни својот став како неспогодба со делови од текстот што се повикуваат на Агендата 2030 за одржлив развој.
Според нивното образложение, тие одредби „промовираат форма на глобално меко управување кое е неспоиво со националниот суверенитет на САД“.
Вашингтон сепак нагласи дека останува посветен на меѓународните иницијативи за нуклеарна безбедност и заштита на украинските нуклеарни постројки.
Реакцијата на Украина
Постојаниот претставник на Украина при ОН остро ја критикуваше улогата на Белорусија, која предложи алтернативен текст на резолуцијата, опишувајќи го потегот како „циничен“, особено со оглед на тоа што белоруската територија беше користена како логистичка поддршка за руската инвазија и за заземањето на Чернобил во првите денови од војната.
Украинскиот дипломат ја истакна важноста од напуштањето на советската транслитерација „Чернобил“ и преминот кон „Чорнобил“, оценувајќи го изборот како симболично отфрлање на империјалните наследства и потврда на украинскиот идентитет.
