Факултетот за ликовни уметности, Скопје во Сули ан, Галерија „Драгутин Аврамовски-Гуте“ на 07 ноември четврток во 20:00 часот ќе ја отвори изложбата „Саботна ноќна треска“ на Игор Сековски, Иван Блажев и Марија Ветероска.
Д-р Ана Франговска е куратор на изложбата.
„Саботна ноќна треска“ е евокативен наслов кој веднаш создава слики од општествениот живот, славењето и енергичната урбана култура. Сепак, во контекст на овој проект, насловот станува длабоко ироничен, не одразувајќи го раздвижениот ноќен живот некогаш поврзан со Скопје, туку повеќе е критика на современото разочарување од градот. Уметниците – Игор Сековски, Иван Блажев и Марија Ветероска – ја користат својата работа за да ги истражат социјалната, психолошката и урбаната фрагментација што сега го дефинира животот во Скопје. Нивните колективни напори создаваат дијалог кој ја надминува обичната носталгија, навлегувајќи во филозофските и во егзистенцијалните импликации на живеењето во град кој изгубил голем дел од своето сврзно ткиво.Скопје, какво што го прикажуваат овие уметници, е град фатен меѓу два света. Старото Скопје, со својата богата историја и цврсто поврзаните заедници, е во остар контраст со хаотичната, фрагментирана реалност на сегашноста.
Оваа промена е симбол на поширокото урбано искуство во постмодерноста, каде што брзиот развој, комерцијализацијата и глобализацијата често го нагризуваат општественото ткиво на градовите.
Проектот ги критикува површните фасади кои дојдоа да го дефинираат модерниот идентитет на Скопје, не само во физичка смисла – преку изменетата архитектура и урбанистичко планирање – туку и во метафизичка смисла, каде што се нарушени подлабоките врски меѓу поединците и нивната околина.
Изложбата „Саботна ноќна треска“ не претставува само носталгичен копнеж за минатото, туку длабоко се занимава со критичката урбана теорија, егзистенцијалната филозофија и постмодерната критика на современиот живот.Урбана фрагментација и капиталистичка критика.
Потпирајќи се на теориите на Анри Лефевр (Henri Lefebvre), особено на неговиот труд „Производството на простор“, инсталацијата на Игор Сековски „Стуткан град 2.0“ во преден план ги става начините на кои капиталистичките сили ги преобликуваат урбаните средини, често на сметка на историскиот континуитет и социјалната кохезија. Поставката на Сековски се состои од два дела.
Првиот е стаклена кутија исполнета со истуткани остатоци од старите урбанистички планови измешани со нови ДУП-ови, која станува моќна метафора за уништување на душата на градот.
Лефевр тврдеше дека просторот во капиталистичките општества сѐ повеќе се комодифицира, а стаклената кутија на Сековски, исполнета со стари и нови урбанистички планови, станува буквално и метафорично претставување на оваа тензија.
Преполнувањето на кутијата со стари и нови нацрти ја опфаќа критиката на Лефевр за апстрактниот простор, каде планирањето не е диктирано од живите искуства или од колективната меморија, туку од мотивите водени од профит.
Чинот на гужвање претставува многу повеќе од физички процес; тој го симболизира бришењето на заедничката меморија и колективниот идентитет и создавањето на нови, што не координираат со душата на градот и неговата приказна за солидарноста. Уништувањето на урбаниот идентитет на Скопје, симболизирано со стутканите документи, се усогласува со Лефевровиот поим за „имплозија-експлозија“ – истовремена компресија на општествениот простор и негово проширување во фрагментирани, исклучени зони.
Делото на Сековски, со запечатување на остатоците од историјата на градот во кутија, нагласува како урбаните простори се лишуваат од значење, оставајќи зад себе стерилни споменици на капиталистичкиот апсурд.
Стаклениот објект е надополнет со видеоинсталација, во која се опонираат приказот на чинот на гужвање и затворање со спокојството на будењето на ново утро над хоризонтот на Скопје, сугерирајќи подлабока тензија помеѓу уништувањето и обновувањето. Од една страна, тоа подразбира губење на нешто незаменливо; од друга, дава трошка надеж дека нешто ново, иако неизвесно, може да излезе од урнатините.
Оваа инсталација може да се гледа низ објективот на Ничеовата филозофија, каде хаосот и уништувањето ѝ претходат на можноста за ново создавање. Сепак, во случајот на Скопје, делото го поставува вознемирувачкото прашање: каква иднина е можна кога минатото е заробено и искривено?Постмодерна култура и дигитално отуѓување „Саботни ноќни пејзажи“ на Иван Блажев, особено неговата серија колор фотографии со замрзнати кадри од ТВ-серии од платформите Нетфликс и ХБО, го отсликуваат начинот на кој современиот живот во Скопје, а секако и во другите градови низ светот како глобален тренд, се посредува преку дигитални платформи. Поставувањето на овие слики во дисплеј налик на излог за телевизори, секоја посебно врамена и подредена системски во мрежа, ја нагласува комодификацијата на искуството во дигиталната ера. Колористички и допадливи од една страна, а од друга, страшно хаотични и какофонични.
Овие платформи, како Нетфликс и ХБО, се симбол на модерната дигитална култура, нудејќи бегство, но и зголемување на изолацијата, бидејќи поединците се повлекуваат во приватни светови базирани врз екран, наместо да се занимаваат со физичката и социјалната реалност околу нив.
Блажев бил заинтригиран од една изјава дека порано чинот на гледање серии бил своевиден „социјален ритуал“, бидејќи сите заедно седнувале и го гледале тоа што им било понудено, во оскудна програма и во точно зададен распоред, за разлика од денешните видеоплатформи, кај кои нема ограничувања во никаква смисла. Овие фотографии стануваат постмодерна критики на масовните медиуми и комодификацијата, црпејќи сознанија од теоретичари како Жан Бодријар и Гај Дебор.
Концептот на Бодријар за „симулакрумот“ – каде реалноста се заменува со претстави и знаци – резонира со приказот на Блажев за дигиталната ера. Неговите внимателно курирани слики одразуваат како глобалните дигитални платформи го посредуваат нашето доживување на светот, претворајќи го општествениот живот во стока што се консумира преку екраните.
Во оваа смисла, Блажев го критикува она што Дебор, во „Општеството на спектаклот“, го нарече „спектакл“ – свет во кој живееното искуство е засенето од претставите на реалноста, заробувајќи ги поединците во циклус на пасивна потрошувачка. Со користењето на дигитална техника на камерата опскура, Блажев во неговиот друг фотографски циклус додава историска димензија на неговата критика.
Заматените квалитети на фотографиите на современо Скопје, налик на магла, укажуваат на губење на историската меморија, каде што физичката и социјалната кохерентност на градот е избришана и заменета со површни „споменици“ кои се исклучени од нивниот историски и културен контекст. Со елиминирање на бојата, Блажев ги нагласува формата, контрастот и текстурата. Јукстапозицијата на големите и мали слики е внимателен избор на дизајн. Кога ќе се постават едни до други, малите фотографии го привлекуваат гледачот на близок и интимен процес на медијација, додека поголемите формати бараат чекор назад, ангажирајќи ги телото и умот во навигацијата низ просторот.
Ова физичко движење ја имитира дезориентираноста што ја постигнува Блажев преку неговата фотографија, засилувајќи го чувството на изгубеност или несигурност дури и во познати урбани средини. Оваа дезориентација е симбол на постмодерното „опаѓање на афектот“ на Фредрик Џејмсон, каде што јасноста, значењето и кохерентноста се раствораат во фрагментирани искуства, пресликувајќи ги дезориентирачките ефекти на модерниот урбан живот.
Егзистенцијализам и алиенација Просторната инсталација „Вечерни саботни монолози“ на Марија Ветероска додава поинтимна, психолошка димензија на истражувањето на отуѓеноста и изолацијата на модерната индивидуа во совремието, вклучувајќи егзистенцијалистичка теорија, особено сродна на истражувањата на Жан Пол Сартр и Мартин Хајдегер. Изолираната фигура во отворените кутии станува симбол на поединецот заробен во монотонијата на модерниот живот. Повторливиот, математички прецизен распоред на кутиите предизвикува чувство на механички ред, истакнувајќи ги дехуманизирачките аспекти на современото постоење. Гледачот, набљудувајќи ја инсталацијата, во која по елемент, на сензор се пали светло – како во театарска претстава, станува воајер, учествувајќи во самиот процес на изолација што делото го критикува. Оваа динамика го нагласува парадоксот на современиот социјален живот: додека сме постојано опкружени со другите – и физички и виртуелно – остануваме длабоко исклучени од значајниот ангажман и интеракција еден со друг, секој затворен во својата комфорна зона и изолиран гледател на сценографијата во која егзистира другиот.
Кутиите подредени како повторувачки структури, потсетуваат на Сартровиот поим за „наузеа“ – егзистенцијалниот страв што доаѓа од соочување со апсурдноста на постоењето во бесмислен, повторувачки свет. Фигурата внатре, пак, во изолираната кутија, го евоцира Хајдегеровиот концепт за „состојба кон смрт“ (“Sein-zum-Tode“), каде што поединецот постојано се соочува со сопствената изолација и конечност во свет кој не нуди трансценденција или бегство.
Идејата за надзор, имплицитна во инсталацијата на Ветероска, зборува за поширок културен феномен во кој нашето секојдневие станува сè повеќе предмет на лупа. Набљудуваме и сме набљудувани, не само преку физичките простори, туку и преку дигиталните медиуми, но ова постојано набљудување не мора да значи поврзување или разбирање.
Наместо тоа, негува чувство на далечина и одвоеност, при што животите се сведени на слики или точки на податоци, лишени од нивната сложеност и хуманост. Математички прецизниот распоред на кутиите, исто така, ја повторува теоријата на Мишел Фуко за „дисциплинарни простори“ од неговата книга „Дисциплина и казна“. Овде крутите, контролирани и повторувачки структури дејствуваат како симболи за тоа како модерното општество им наметнува ред и дисциплина на поединците, создавајќи средини во кои слободата е илузорна. Инсталацијата имплицитно критикува како модерната урбана средина, со нејзините сè поструктурирани, дехуманизирачки елементи, ги сведува поединците на пасивни, изолирани фигури.
Иако проектот „Саботна ноќна треска“ на Сековски, Ветероска и Блажев колективно го критикува распаѓањето на урбаното и општественото ткиво на Скопје, исто така, тој остава простор за потенцијално обновување. Следејќи ја идејата на Ниче дека „од хаосот доаѓа редот“, изложбата сугерира дека од урнатините на фрагментираната сегашност може да се појават нови форми на социјален и урбан живот. Сепак, оваа иднина останува двосмислена и полна со неизвесност. Вклучувајќи се во филозофските и теоретските основи на фрагментацијата, отуѓувањето и комодификацијата, уметниците нè поттикнуваат да размислиме за тоа каков град сакаме да создадеме.
На крајот, „Саботна ноќна треска“ не е само жалење за изгубеното во Скопје; таа е повик критички да се вклучиме со силите кои го обликуваат модерниот урбан живот. Тој бара од гледачот да се соочи со непријатните реалности на современото постоење, а исто така, ја остава отворена можноста за обновување и трансформација, иако патот напред останува нејасен. На тој начин, изложбата станува филозофско истражување на потенцијалот за креативна реинвенција среде урнатините од минатото.
