Од забава до трагедија
Мег Колдвел, млада девојка од Флорида, почнала рекреативно да го користи гасот уште на факултет. За време на пандемијата, нејзината употреба се зголемила, а зависноста целосно го презела нејзиниот живот. Иако по едно предозирање била неподвижна и инконтинентна, таа продолжила со злоупотреба, купувајќи гас во продавници за тутунски производи и го вдишувала на паркинг места. Умирала минатиот ноември, пред продавница за вапинг.
„Не веруваше дека може да ѝ наштети бидејќи го купуваше легално. Мислеше дека е безопасно“, изјавила нејзината сестра за BBC.
Пораст од 110% на смртни случаи
Според податоци од Центрите за контрола и превенција на болести (CDC), бројот на смртни случаи од труење со азотен оксид се зголемил за повеќе од 110% меѓу 2019 и 2023 година. Најтешките случаи вклучуваат хипоксија – недостаток на кислород во мозокот, како и оштетување на нервниот систем поради недостаток на витамин Б12, што може да предизвика парализа.
Во САД, рекреативната употреба на гасот е забранета во неколку држави, но сеуште се продава легално како кулинарски производ. Единствено Луизијана ја има целосно забрането малопродажбата.
Поголеми пакувања, привлечен маркетинг
За време на пандемијата, производителите почнаа да продаваат поголеми канистри до 2 килограма, наместо малите метални капсули од 8 грама. Тие се продаваат и онлајн и во продавници за вапинг, често во шарени амбалажи со ликови од видеоигри, со привлечни имиња како Galaxy Gas или Miami Magic – што дополнително ги привлекува младите.
„Овие имиња се маркетинг. Кога имате толку големи канистри, тоа значи дека повеќе луѓе може да пробаат. Тоа лесно води до притисок од врсници“, вели Пат Осем од организацијата Partnership to End Addiction.
Вирусни видеа и културна промоција
Минатата година, TikTok беше преплавен со видеа во кои млади луѓе вдишуваат гас, вклучително и клип на млад човек од Атланта што го користи гасот со вкус на јагода и шлаг. Видеото има околу 40 милиони прегледи.
Дури и јавни личности, како реперот Ye (Кание Вест), признаа дека го злоупотребувале. Тој го тужеше својот стоматолог, обвинувајќи го дека „неодговорно му давал опасни количини гас“.
FDA во март 2025 издаде официјално предупредување против рекреативна употреба на гасот, наведувајќи зголемен број штетни ефекти. TikTok блокираше пребарувања како „galaxy gas“ и почна да ги пренасочува корисниците кон информации за зависности.
Реперката SZA исто така јавно предупреди на опасноста и остро критикуваше дека производот „се рекламира кај афроамериканските деца“.
Судски пресуди и обиди за забрана
Во 2023 година, обвинетиот производител плати 745 милиони долари отштета на семејството на 25-годишната Мариса Полите, која загина кога возач под дејство на гасот ја прегазил.
Семејството на Мег Колдвел поднесе колективна тужба против производителите и дистрибутерите, со цел да го забранат гасот во цела држава.
„Стоматолозите поминуваат часови обука за користење на овој гас. Неверојатно е што истото нешто може да се купи без проблем во продавница со тутунски производи“, вели нејзината сестра.
Загрижувачката популарност и лесната достапност на гасот на смеата претставуваат сериозна закана за јавното здравје, особено кај младите. Експертите повикуваат на итни законски измени и едукативни кампањи за подигање на свеста за опасностите од неговата злоупотреба.
