Американската Администрација за храна и лекови (FDA) го одобри новиот инјекциски лек ленакапавир за превенција од ХИВ, кој се прима само двапати годишно. Во клиничките испитувања, лекот покажал речиси целосна заштита од инфекција, и според експертите, може да претставува најголем напредок во превенцијата од СИДА во последниве четири децении.
Ленакапавир е производ на компанијата Gilead Sciences, и ќе се продава под комерцијалното име Yeztugo. Тоа е втор лек со долготрајно дејство за превенција од ХИВ, по каботегравирот (Apretude), кој се прима на секои два месеца и го произведува ViiV Healthcare, дел од групацијата GSK.
Во моментов, околу 21.000 луѓе во САД го користат Apretude, додека околу 500.000 користат дневни орални таблети за превенција од ХИВ.
Зошто ленакапавир е значаен?
Поради практичноста (само две инјекции годишно), експертите очекуваат дека ленакапавир може значително да ја зголеми достапноста и користењето на заштита од ХИВ. Учесниците во клиничките испитувања кои примиле две дози годишно биле речиси целосно заштитени од инфекција.
Колку чини лекот?
За третман на отпорен ХИВ: 42.000 долари годишно. За превенција (PrEP): 28.218 долари годишно
За споредба, генеричките орални таблети за PrEP чинат помалку од 1 долар по доза, а Apretude чини околу 24.000 долари годишно.
„Превенцијата е најефикасен начин за да се промени текот на оваа епидемија,“ изјави директорот на Gilead, Даниел О’Деј.
Според проценките, секој нов случај на ХИВ го чини здравствениот систем околу 1,1 милион долари во текот на животот на пациентот.
Иако Gilead тврди дека повеќето корисници нема да мора да го плаќаат лекот директно, благодарение на осигурувања и програми за помош, организациите за права на пациентите се загрижени.
„Очекуваме истите проблеми со цената и пристапноста како и кај претходните лекови за PrEP,“ изјави Џеремаја Џонсон од PrEP4All.
Планираните буџетски кратења во американскиот Сенат би можеле дополнително да го ограничат пристапот за ранливите групи.
Глобален контекст и ограничувања
Во 2023 година, околу 1,3 милиони луѓе се заразиле со ХИВ. Одобрувањето на ленакапавир е дочекано со големи надежи – но и загриженост.
Лекот нема да биде веднаш достапен во сиромашни земји. Администрацијата на Доналд Трамп во 2024 година ја запре финансиската поддршка за PEPFAR, клучната програма за борба против СИДА во сиромашните земји. Gilead склучи договор со 6 производители на генерички лекови кои ќе произведуваат поевтина верзија за 120 земји со ниски приходи, но реализацијата ќе трае 2–3 години. До тогаш, Gilead ќе обезбедува лекови по “непрофитни цени” за 2 милиони луѓе.
Сепак, земјите со средни приходи, како Бразил, каде што се случува четвртина од сите нови инфекции, не се опфатени со овој договор.
