Нивото на јаглерод диоксид (CO₂) во атмосферата во 2024 година порасна за рекордно количество, достигнувајќи ново историско ниво, покажуваат податоците на Светската метеоролошка организација (WMO). Овој пораст дополнително ја продлабочува климатската криза која веќе одзема животи и егзистенции ширум светот.
Научниците предупредуваат дека природните копнени и океански „резервоари“ на јаглерод – шумите, растенијата и океаните кои впиваат дел од емисиите – почнуваат да слабеат поради ефектите на глобалното затоплување. Ова може да создаде порочен круг, при што растечките температури дополнително ќе ја намалуваат способноста на планетата да го апсорбира CO₂, што ќе доведе до уште побрзо затоплување.
Според извештајот, просечната концентрација на CO₂ достигнала 424 делови на милион (ppm), што претставува раст од 3,5 ppm во една година – најголем пораст од почетокот на современите мерења во 1957 година.
Главните причини за овој рекорден скок се континуираното согорување на фосилни горива, и покрај глобалниот договор во 2023 година за „постепено напуштање на јагленот, нафтата и гасот“, како и зголемениот број шумски пожари во услови на екстремна топлина и суша.
Во 2024 година, емисиите од пожари во Северна и Јужна Америка достигнаа историски нивоа, во годината што истовремено беше најтопла досега измерена.
Научниците стравуваат дека третиот фактор – слабеењето на природните апсорбери – е најопасен. Обично околу половина од CO₂ емисиите се апсорбираат од растенијата и океаните, но затоплените океани впиваат помалку CO₂, а сушите и пожарите ја намалуваат вегетацијата.
„Постои загриженост дека копнените и океанските резервоари стануваат сè помалку ефикасни, што ќе го зголеми количеството на CO₂ во атмосферата и ќе го забрза глобалното затоплување,“ изјави д-р Оксана Тарасова од WMO.
CO₂ има многу долг век во атмосферата, што значи дека денешните емисии ќе ја загреваат планетата со векови, предупредува организацијата.
„Топлината заробена од CO₂ и другите гасови со ефект на стаклена градина го турбо-полни нашиот климатски систем и доведува до сè поекстремни временски услови,“ рече Ко Барет, заменик-генерален секретар на WMO. „Намалувањето на емисиите е суштинско не само за климата, туку и за економската и социјалната стабилност.“
Покрај CO₂, метанот и азотниот оксид – вториот и третиот најважен гас со ефект на стаклена градина – исто така достигнаа рекордни концентрации во 2024 година.
Околу 40% од метанот потекнува од природни извори, но научниците се плашат дека затоплувањето ги засилува емисиите од мочуриштата, создавајќи нов „повратен ефект“. Останатиот дел доаѓа од експлоатација на фосилни горива, сточарство, депонии и оризови полиња. Азотниот оксид, пак, најчесто се емитува преку прекумерна употреба на ѓубрива и индустриски процеси.
Извештајот на WMO беше објавен еден месец пред Конференцијата на ОН за климатски промени COP30, која ќе се одржи во Белем, Бразил. Таму светските лидери ќе се обидат да ги засилат мерките за намалување на емисиите.
Податоците во извештајот потекнуваат од глобална мрежа од 500 мониторинг станици, кои ја следат концентрацијата на стакленичките гасови во реално време.
Со овој алармантен извештај, научниците уште еднаш испраќаат порака: времето за дејствување брзо истекува, а планетата веќе плаќа цена.
Извор: The Guardian
