Последните врнежи повторно ја отворија старата, но никогаш решена рана на Скопје – активирањето на свлечиштето на падините на Водно, токму над улиците Белградска и Партеније Зографски, каде што уште во јуни се урна потпорниот ѕид кој до денес остана несаниран. Иако институциите одржаа координативен состанок, теренот и понатаму е нестабилен, а стравот кај жителите и вработените во Клиничкиот центар расте со секој нов дожд.
Проф. д-р Јосиф Јосифовски, декан на Градежниот факултет, предупредува дека ова не е изолиран инцидент, туку „уште една во низата ситуации што јасно покажуваат дека во градбите на сложени терени не се следат проектните упатства и стандарди.“ Тој укажува дека околу 90% од свлечиштата во Македонија се резултат на човечки грешки – несоодветни ископи, градби без стабилизација на теренот и игнорирање на потребните заштитни мерки, а случајот на Водно го нарекува пример за „неприменети или несоодветни мерки кои не можат да обезбедат долготрајна стабилност.“
Во интервју за Трн деканот објаснува зошто Водно станало високоризична зона, кои пропусти се направени, зошто институциите со години ги игнорираат стручните предупредувања и што мора да се направи, веднаш и без одложување за да се спречи поголема катастрофа.
Трн: Кое е вашето мислење за лизгањето на земјиштето и кои се грешките кои што се направени, а можете да ги посочите ?
Јосифовски: Појавите на лизгање или свлекување на земјиштето се честа појава кај нас со оглед на фактот дека сме ридско-планинска земја, па оттука како резултат на природните влијанија како што се атмосферските, интезивните врнежи или топење на снеговите, предизвикуваат нивна ерозија или свлекување. Сепак, многу почесто истите се јавуваат како резултат на антопогени влијанија односно човековиот фактор кој за свои потреби врши ископи или гради на локации и терени кои имаат потенцијал за свлекување. Од моето досегашно искуство околу 90% од појавените свлекувања ширум Македонија се резултат на несоодветни ископи или градби без да се води сметка за стабилноста на теренот, а со тоа не се предвидени ниту мерки за соодветна заштита преку изградба на потпорни тела ѕидови и слично.
Новонастаната состојба на падините на Водно е уште една од многубројните кои јасно посечуваат дека е неопходно да се се следдат проектните упатства и стандарди при изградба на објекти во сложени теренски услови подложни на свлекување посебно кога ставува збор за густо изградени урбани средини и објекти со голме габарит или висини.
Процедурите за издавање на градежна дозвола налаагаат да се изработи основен проект во кој ќе се провее проверка на глабална стабилност на теренот и предвидат мерки дококу има потреба за истото во фома на потпорни ѕидови, анкерни конструкции итн. Дополнително неопходно е да се предвидат мерки и конструкции за заштита на градежната јама доколку со нивната изведба на сложен терен како што се паднините на Водно се загрозува стабилноста на предметниот објект, но и на состедните објекти кои се во непосредната близина.
Да одговорам поконкретно на вашето барање, сметам дека во овој случај на Водно не се превземени сите неопходни мерки или поточно истите не се соодветни за да обезбедат долготрајна заштита на теренот од свлекување и со тоа загрозување на соседните објекти. Во вакви случаи потребнен е еден посеопфатен пристап со кој најпрво ќе се процени ризикот од појава преку изработка на соодветна студија, после која треба да се пропишат сет на мерки и тоа, најпрво со проектирање на систем кој ќе биде способен да ги зафати атмосферските и подземните води и евакуира од локацијата со оглед на фактот дека тие најчесто се главниот причинител за евентуални нестабилностите на теренот. Потоа, треба да е предвидат и конструктивни мерки преку изградба на ѕидови, анкери доколку се работи за поостра или повисока косина која се штити. На крајот не помалку значајно е изведбата на хуртикултурно решение со зассадување на соодветна вегетација која ќе спречи ерозија на повшинските слеви на земја и ќе спречи инфилтрација на амосферските води. Овие принципи се добро познати за сите граежни инженери, а зошто ретко се применуваат немомоаж точно да ви одговора.
Според мене државата и општинските валсти мора повеќе да се ангажираат во контрола и санкционирање на безправната градба или дивоградбите, преку испекциски надзор на терен, а не со работа од канцаларии. Исто така, треба повеќе да се води сметка и квалтетот на проектната документација во насока и процедура која претходно ја објаснив.
Трн: Дали постојат студии за опасноста од лизгање на земјиштето на Водно, особено во делот кон градот во кој влегуваат улиците Белградска и Партеније Зографски?
Јосифовски: Да, проблемот кој настана со косината на објектот Тасино Чешмиче на улицата Партение Зографски е добро познат за нас со оглед дека сме биле и претходно повикани да дадеме свое стручно мислење како Градежен факултет, истото пред неколку години, мислам дека беше 2022 година, изработивме стручно ештачење токму за истата косина со наредба на Основниот суд Скопје, а по претсавка на граѓанин. Исто така, Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија во 2018 година на барање на Општина центар има подготвено извештај за состојбите на предметната локација. И двата документа јасно и недвосмислено заклчуваат декасе работи за сериозен проблем на прекумерна изграденост на земјиштето без преземеање на соодветни мерки за заштита на теренот и косината, па оттаму ценат дека ризикот за појава на посериозно свлекување кое може да има ефект на соседните објекти од улицата Белградска е реално. Затоа се предлага итна координација со надлежните институции за решавње на овој проблем.
За мене, ришењето на потпорниот ѕид на Клиничкиот центар на улицата Партение Зографски кое до ден денеска не е саниран или реконструран е исто така проблем кој се јавува во делот на таа поширока локација и кој бара еден пдетален и системски пристап при нивно решавање.
Трн: Дали градежните активности и ископувања во овој дел се дополнителна опасност ?
Јосифовски: Секако, сега е потребно да се сопре со секакви градежни активности на пошироката локација во зоната помеѓу улиците Партение Зографски и Белградска, и итно да излезат на терен и нспекциски екипи од Општинанат како и експерски тимови од Градежниот факулетт за да точно да се согледа состојбата и опасноста од проширувањето на нестабилностите и свлекувањата кои по правило се јавуваат во периоди на интензивни врнежи какви што според метеролозите ни претстојат.
Трн: Дали институциите треба да имаат брза реакција во оваа ситуација за да се спречи дополнителен проблем, имајќи предвид дека проблемот со потпорниот ѕид постои уште од 2024 година ?
Јосифовски: Да, мислам на ова делумно ви одговорив и претходно, но еве јасно и недвосмислено сакам да искажам дека ја оправдувам реакцијата на ЦУК и закажувањето на итната седница посветена на овој проблем со свлекување на земјиштето на ул. Партение Зографски, на која ги изнесов дел од овие мои согледувања, сега останува да чекаме колку е спремен и брз државниот апарат во вакви итни состојби за решавање на проблемите кои дирекно се поврзани со пошироката безбедност на гражаните на градот Скопје. Тука само би нагласил дека вакви примери на свлекувања на теренот како резултат на несоодветно урбанистички и градежни активности има голем број, затоа мој совет до надлежнте е да се формира една поширока комисија која во наредниот период ќе излезе на терен, ќе ги регистрира и потоа предложи мерки за заштита или нивна санација.
