Трн: 5 Мај, Крсте Петков Мисирков, Блаже Конески… можеме уште да редиме. Какво е нивното значење за македонскиот јазик и кои се современите форми за негова заштита? Како да си потврдиме дека македонскиот јазик е жив, признат и потврден и дека неговата употреба не е доведена во прашање?
Бисера: Значењето на кодификаторите на македонскиот литературен јазик – Блаже Конески и Крсте Петков Мисирков – за македонскиот јазик е монументално. Ги поставија основите на современиот македонски јазичен идентитет. Како граѓанин, како професорка, како министерка, и како социјалдемократка, верувам во важноста на јазичната и културната различност како столб на социјалната правда и вклученост.
Македонскиот јазик е жив! Се говорело македонски, се говори на македонски и ќе се говори на македонски без оглед дали тоа некому му одговара или не! Македонскиот јазик е културно одбележје на македонскиот народ. Македонскиот јазик се користи во образованието, во нашите институции и во секојдневниот живот. Неговиот статус не е предмет на дебата. Овозможени се подобри услови за заштита и унапредување на македонскиот јазик во јавната комуникација.
Она што можеме да го направиме за понатамошна заштита и промоција на нашиот јазик е да инвестираме во образовни програми, културни иницијативи, меѓународни соработки и семинари кои го прикажуваат богатството на македонскиот јазик и култура. Македонскиот јазик не бара надворешна потврда; тој е жив дел од нашиот национален идентитет и ќе продолжи да биде таков.
На 19 април 2019 година Владата донесе одлука 5 мај да биде прогласен за Ден на македонскиот јазик како празник од работен карактер. Се прашувам зошто цели 28 години после независноста никој друг не направи ваков чекор за издигнување на македонскиот јазик на пиедесталот.
Во контекст на заштитата на македонскиот јазик, интензивно работиме на негово секојдневно усовршување во сите јавни комуникации и можам со задоволство да кажам дека имаме висок консензус од стручната фела за усвојување на новиот Закон за употреба на македонскиот јазик, кој е веќе во собраниска процедура.
Истовремено продолжуваме интензивна соработка со надлежните институции по завршената дигитализација на картотеките на Институтот за македонски јазик. Со ова на дело покажавме што значи вистинска заштита на македонскиот јазик и историја, заштита на македонскиот идентитет и зачувување на јазичното духовно богатство за идните генерации.
Инаку, Министерството за култура, преку Советот за македонски јазик, поведе иницијатива родната куќа на Блаже Конески во Небрегово и училницата во селското училиште каде што учел прво одделение да се прогласат за „Културен комплекс Блаже Конески“.
Трн: Македонски јазик, идентитет, култура… сето ова се штити и се промовира и преку фестивали, па затоа ги имаме Охридско лето, Војдан Чернодрински, Браќа Манаки, но и голем број други фестивали. Дали правите промена во пристапот на министерството кон ваквите настани и кои се вашите и институционалните критериуми за поддршка?
Бисера: Фестивалите како „Охридско лето“, „Војдан Чернодрински“ и „Браќа Манаки“ не се само настани, тие се платформи и процеси кои ја опфаќаат суштината на нашиот македонски идентитет, култура и јазик.
Верувам и во зачувување на нашето богато наследство и во поттикнување на иновациите. Пристапот на Министерството за поддршка на овие фестивали и настани се развива за да одговори на потребите на општеството што се менува.
Нашите критериуми за поддршка се засноваат на културното значење, досегот и влијанието врз нашиот национален идентитет. Ние, исто така, сакаме да инкубираме нови фестивали и настани кои ги рефлектираат различните гласови и таленти во Македонија. Нашата цел е да создадеме енергичен културен пејзаж кој е инклузивен и репрезентативен за сите македонски граѓани.
Трн: Постојано изразувате поддршка за младинските фестивали, а сакате да нагласите и грижа за статусот на младите во државата. Има ли место за овие граѓани во годишните програми на Министерството за култура и како да се зголеми нивното учество во проектите, особено на оние групи млади кои делуваат на независната сцена? Може ли млад гаражен бенд да стапи во комуникација со министерката? Дали годишниот конкурс е единствената можност за нивна поддршка?
Бисера: Апсолутно, младите не се само иднината, тие се сегашноста, активно ја обликуваат нашата култура и општество. Верувам во инклузивно општество каде што секој, особено младите, имаат глас. Затоа, во нашите годишни програми вградуваме повеќе настани и платформи фокусирани на младите. Посебно сме заинтересирани да ги поддржиме независните сцени, кои често се плодна почва за иновации и нови културни движења.
Што се однесува на стапувањето во контакт, вратите на Министерството за култура се отворени за сите без разлика дали сте етаблиран уметник или член на млад гаражен бенд. Додека нашите годишни натпревари обезбедуваат една авенија за поддршка, ние, исто така, истражуваме и други механизми за финансирање, програми за менторство и можности за соработка за да им олесниме на младите таленти да ја добијат потребната поддршка. Една демократска држава најдобро напредува кога нејзините млади граѓани се активно ангажирани, а ние сме посветени да го поддржиме тој младински агажман.
Трн: Покрај економско – политичката соработка преку Отворен Балкан, видлива стана и соработката во областа на културата. Важна за споменување е изложбата „Супстрати“ во Париз на Македонија, Србија и Албанија. Дали ова е начин да се претставиме пред Европа колку уметнички вредиме и дека можеме заедно да зборуваме низ културата, а при тоа да оставиме впечаток дека сме ги надминале разликите од минатото? Што ново да очекуваме на полето на регионалната соработка?
Бисера: Изложбата „Супстрати“ во Париз е доказ за моќта на културата да ги премости празнините и да зборува на универзален јазик што ги надминува националните граници и историските незадоволства. Регионалната соработка ја гледам како неопходност, а не само опција. Тоа ни овозможува да претставиме обединет, силен глас кој го прикажува Балканот како регион богат со култура и историја и желен да се вклучи со Европа и во светот.
Културната размена е навистина „белите дробови“ преку кои вдишуваме живот во дипломатијата, збогатувајќи го нашето меѓусебно разбирање и соработка. Она што можете да го очекувате е зајакнување и продлабочување на ваквите иницијативи. Активно работиме на културни проекти во повеќе земји, размена на уметници и образовни програми кои имаат цел да ги прослават нашите единствени национални идентитети и да го истакнат нашето заедничко регионално наследство. Ова не се само симболични гестови; тие се стратегиски инвестиции во градење заедничка иднина.
Трн: Друга меѓународна соработка е онаа на Македонија со Србија и Бугарија. Преку изложба се одбележа годишнината од откривањето на некрополата Требениште. Сега таа поставка е во Археолошкиот музеј при Академијата за науки во Софија. Дали е можно преку културата и уметноста да се подобри комуникацијата со Бугарија, знаејќи дека политичкииот дијалог ни е тензичен?
Бисера: Културата и уметноста имаат моќ да дејствуваат како мостови, дури и кога политичките дијалози може да бидат затегнати. Ангажирањето во културната дипломатија често може да го отвори патот за намалување на политичките тензии. Изложбата по повод годишнината од некрополата Требениште е пример за тоа како историјата и културата можат да нѐ зближат во меѓусебно ценење и разбирање.
Соседите навистина треба да бидат тука еден за друг, и во добри и во лоши времиња. Иако е точно дека нашиот политички дијалог со Бугарија има свои предизвици, исто така е точно дека културата ги надминува границите и има свој јазик. Ние активно ги следиме патиштата за збогатување на нашите културни врски со Бугарија, но и со сите соседи од регионот, гледајќи го ова како стратешки чекор не само кон подобрување на односите туку и кон поттикнување на меѓусебното разбирање што може да биде корисно за повеќето нации на долг рок.
Така што, подобрувањето на комуникацијата преку културата и уметноста е од суштинско значење. Да ги негуваме вредностите и добрососедските односи, а сето тоа гледајќи кон иднината каде што ќе одиме заедно, наместо разделени.
Трн: Дали направивте личен или институционален избор меѓу Филхармонија и Џез оркестар? Од што се водевте решавајќи го спорот? Дали таму конечно сѐ е во ред? Дали утре можеме да сведочиме на заеднички нивен настан?
Бисера: Во областа на културата, особено музиката, не треба да има принуден избор помеѓу институции како Филхармонијата и Џез-оркестарот. И двете имаат свои уникатни улоги во збогатувањето на нашиот културен мозаик. Ние ги третираме сите форми на уметност како особено важни кога се во прашање нивните вредности и влијанија. Прашањата што се појавија меѓу овие две ценети институции се сметаа за предизвици што треба да се надминат, а не како непремостливи пречки.
По пандемијата, потребно е уште повеќе да ги заживееме нашите културни институции. Така што, време е и Филхармонијата и Џез-оркестарот да се радуваат на ново поглавје на креативност и соработка. И еве, ја уважувам и поддржувам вашата идеја за нивни заеднички настан, за заедничка творба или заедничка продукција како исклучително вредна и ќе си дозволам да го употребам ова интервју како повик идејата да биде разгледана од двете институции и да послужи како симбол на единството и разновидното културно богатство што Македонија може да го понуди.
Трн: Кога станува збор за вашите јавни настапи, дали повеќе се грижите како ќе изгледате или што ќе соопштите?
Бисера: Во секој јавен настап, иако е важно да се претставите професионално, суштината на мојата улога и одговорност лежи во пораката што ја пренесувам и влијанието што го има врз нашето општество. Иако и изгледот е дел од целокупниот впечаток, содржината на мојот говор и автентичноста на мојата порака е навистина суштински важна.
Поддржана сум од посветен тим кој гарантира дека ефикасно комуницираме за прашања од културата и политиката. Вклучувањето во значајни дебати и одржувањето значителни говори се дел од сржта на мојата улога. На крајот на денот, повратната реакција од нашите граѓани со кои секојдневно комиуницирам е вистинското мерило за нашите напори и посветеноста.
Трн: Што ќе изберете меѓу Старата скопска чаршија и Широк сокак? Каде се чувствувате послободно?
Бисера: Има одредена удобност и слобода што ги чувствувам кога одам по неговата т.н. шармантност, Широк сокак, земајќи ја различноста на културните влијанија што ја обликувале низ годините. Да се поминува време на Широк Сокак е искуство во кое искрено уживам. Сепак, тоа не значи дека не ги ценам шармот и историјата што ги нуди Старата скопска чаршија. Таа има своја уникатна привлечност, сосем поразлична од онаа на Широк Сокак. Топло ги препорачувам и двете локации.
Трн: Дали со функцијата министерка се чувствувате своја на своето или…? Ви недостасува ли факулетот?
Бисера: Да се биде министерка за култура и да се биде професорка на факултет се две различни улоги кои доаѓаат со свои одговорности и радости. Министерската позиција е динамична, тоа е улога во која секој ден носи нови предизвици и можности да се направи влијание на национално ниво. Од друга страна, наставата овозможува интимно, наградувачко искуство за пренесување знаење на следната генерација.
Иако темпото и опсегот на овие улоги се разликуваат, и двете се длабоко исполнувачки на свој начин. Понекогаш ми недостасува академската средина, особено личното задоволство што доаѓа од конекцијата со студентите со кои заедно градиме нови концепти и идеи.
Двете улоги го обликуваа тоа што сум јас, и ги негувам уникатните искуства што ми ги даде секоја од нив.
Трн: На кој реализиран проект од Вашиот мандат сте најмногу горда?
Бисера: Тешко е да се издвои само еден проект кога секој има свое уникатно влијание и значење во нашиот културен подвиг. Од капиталните проекти кои оставаат траен печат на нашата нација до тековните иницијативи и европската соработка, секој потфат е критично парче од поголемиот македонски културен мозаик. Горда сум на нашиот сеопфатен пристап, кој има цел не само да го зачува туку и да го унапреди нашето богато културно наследство. Секој проект на свој начин придонесува за широкиот спектар на македонската култура и идентитет. Сите тие се меѓусебно поврзани елементи на енергична и еволутивна културна сложувалка што ние постојано ја составуваме едни со други. Ако сепак морам да изберам, можам да кажам дека проектите поврзани со негувањето и промоцијата на македонскиот јазик ми се најдраги, особено оние во кои се вклучени младите.
Трн: За кој нереализиран проект Ви е најмногу криво, Ве фаќа инат и сте решени до крајот на мандатот да го реализирате?
Бисера: Проекти кои претставуваат предизвик се реновирањето на Центарот за култура во Битола и на Македонскиот народен театар (МНТ) во Скопје. Овие институции, како и сите други, се столбови на нашиот културен живот и тие заслужуваат објекти кои соодветствуваат на нивната важност. Иако не би го користела зборот „криво“ ми е, потребата од итност за реализација на овие проекти е сериозна. Би сакала да се погрижам до крајот на мојот мандат посетителите да седнат на нови столчиња во Центарот за култура во Битола за удобно да го проследат „Манаки“ и да го доживеат МНТ во Скопје на начин што ќе го оправда неговото културно значење. Ова не се само објекти, тие се симболи на нашиот колективен идентитет и складишта на нашето културно наследство. Решена сум да ги видам како го достигнуваат својот полн потенцијал.
