Над половина од домаќинствата во кои живеат двајца возрасни со три или повеќе деца се под прагот на сиромаштија – стапката за оваа група достигнува 54,8 проценти, покажуваат најновите лаекенски индикатори за 2024 година. Зад оваа бројка стои едноставна, но сурова реалност: колку повеќе членови има едно семејство, толку побрзо трошоците го „јадат“ приходот, а ризикот од сиромаштија се зголемува наместо да се намалува.
Податоците се пресметани од Државниот завод за статистика врз основа на Анкетата за приходите и условите за живеење (EU-SILC), со методологија усогласена со препораките на Европската Унија. Прагот на сиромаштија не се дефинира како фиксна сума, туку како релативна линија – 60 проценти од медијалниот еквивалентен приход – што значи дека сиромаштијата се мери во однос на општиот животен стандард, а не како апсолутна лишеност.
Во просек, стапката на сиромаштија во земјата за 2024 година изнесува 21,9 проценти, што значи дека речиси секој петти жител живее под прагот. Кај домаќинствата со двајца возрасни и две издржувани деца стапката е 17,1 проценти, но кај семејствата со три или повеќе деца скокот е драматичен и ги носи во зона каде секојдневното преживување станува континуирана импровизација.
Во апсолутни бројки, за четиричлено домаќинство (двајца возрасни и две деца помали од 14 години) прагот на сиромаштија изнесува 374.400 денари годишно, односно околу 6.000 евра. Пресметано месечно, тоа се приближно 31.200 денари – минимумот што статистички го дели „сиромашното“ од „несиромашното“ домаќинство. Кај самците, прагот е 178.286 денари годишно (околу 2.900 евра), или околу 14.900 денари месечно.
Најзагрижувачкиот индикатор сепак се однесува на децата. Ризикот од сиромаштија кај децата и младите до 17 години изнесува 29,5 проценти – речиси секое трето дете. Истовремено, статистиката го бележи и феноменот на „сиромашни вработени“: 7,9 проценти од лицата со работа се под прагот на сиромаштија, што директно ги отвора прашањата за квалитетот на работните места, висината на платите и влијанието на инфлацијата врз семејните буџети. Кај пензионерите стапката е 12,0 проценти, додека Џини коефициентот – мерка за нееднаквост – изнесува 29,1 проценти.
Во јавните реакции, синдикалните претставници ваквата слика ја поврзуваат со брзото поскапување на основните производи и побавното темпо на раст на платите. Падот на куповната моќ, во пракса, најсилно ги погодува токму семејствата со повеќе деца, каде секое зголемување на цените директно се претвора во откажување од основни потреби.
Овој тренд не се гледа изолирано само преку лаекенските индикатори. УНИЦЕФ, повикувајќи се на официјални статистички податоци, претходно алармираше дека значителен дел од децата живеат под националната линија на сиромаштија – мерка различна од лаекенската – и дека опфатот со детски и семејни парични надоместоци останува низок во споредба со просекот на ЕУ. Токму тука се преклопуваат двата сигнала: повеќечлените семејства не се само „ранлива група“ на хартија, туку реален тест за тоа дали социјалните политики и пазарот на труд обезбедуваат вистинска заштита или само статистичка утеха.
