Секоја трета жена во светот е жртва на насилство. Без разлика на нејзината религија, нејзината, возраст, минато, култура. Без разлика како е облечена!
Оваа бројка е уште пострашна кога се во прашање жените со попреченост. Според истражувањето на ОБСЕ за насилството врз жените , во регионот 63 % од жените со попреченост кои имале партнер рекле дека доживеале психолошко насилство од интимен партнер до 15-годишна возраст. Исто така, жените со попреченост е поверојатно да доживеат посериозна форма на физичко насилство: 10 % од жените со попреченост рекле дека ги истепал интимен партнер, споредено со 6% од жените генерално . Според истражувањето во РСМ, 44 % директно доживеале некој вид насилство, а секоја трета (35 %) била сведок на насилство и/или малтретирање. Граѓанските организации што работат со жени жртви на насилство евидентираат 1-3 случаи на насилство врз жени и девојки со попреченост годишно, додека центрите за социјална работа евидентираат 1-2 случаи годишно.
Но, ако сакаме попрецизни бројки, тешко дека ќе ги најдеме! Зошто? Затоа што освен оние во МВР кое води евиденција за обљуба врз немоќно лице, други бројки нема, ниту, пак, сегрегирани податоци врз основа на попреченост – иако ваква обврска имаме, вклучително и по ратификацијата на Истанбулската конвенција.
Ретко се случува жените и девојките со попреченост да пријават насилство: зарем треба да нѐ чуди со оглед на бројните предизвици, стигмата, попреченоста и осудата? Или, пак, во случај кога преживеаната е жена со интелектуална и/или психосоцијална попреченост? Ова и самата го имам посведочено: кога жена со попреченост се охрабри да пријави сексуално насилство, од другата страна слушнавме „можеби и не е вистина, измислува, сигурно не разбира што е тоа…“.
И така случаите остануваат непријавени. И покрај обврските што нашата држава ги има преземено со потпишувањето на Конвенцијата за правата на лицата со попреченост, во пракса насилството врз жените и девојките комплетно се занемарува. Исклучоците од оваа пракса најчесто се должат на несоодветното и сензационалистичко медиумско известување, поради кое на виделина излегува информација за сторено насилство, па така имаме и регистриран случај.
Секое чудо за три дена – како за сѐ, така и за ова! Сѐ си тече по старо, бројот на сервиси и засолништа за жртвите на насилство и натаму си останува ист – недоволен, постојните и натаму остануваат непристапни за жените и девојките со попреченост, а јавната свест – статус кво. Оттука, и самиот пристап на поддршка, наместо да биде индивидуализиран, се сведува на сожалување.
На жената, а особено на жената со попреченост, треба да ѝ помогнеме да излезе од насилната врска или средина. Притоа, важно е не само да ѝ дадеме поддршка, туку и да ја прашаме што ѝ е потребно, што таа сака и на кој начин треба да ѝ ја дадеме поддршката?
Но, како ќе се сетиме да ѝ ги поставиме овие прашања ако мислиме дека жените со попреченост, а посебно оние со интелектуална попреченост, не знаат или не разбираат што им се случува, ако ги третираме како жртви кои треба да ги спасиме, ако ги жалиме затоа што ги поимаме како беспомошни? Ако им ја одземаме силата и моќта за самостојно носење одлуки наместо да им дадеме поддршка и информации, за нив разбирливи, за да можат да одлучат за себе и за својот живот?
Односот на државата кон луѓето со попреченост јасно укажува дека тие, во суштина, ги немаат истите права како луѓето со типичен развој. Во отсуство на свесност за правата на жените и девојките со попреченост не може да има поддршка ниту сервиси за подршка на жртвите на сексуално вознемирување и насилство. Сожалување има, осуда има, поддршка – на ниту едно ниво.
Ова ни го посочува и Гревио, независното тело за мониторинг на Истанбулската конвенција. Имено, во последниот извештај стои дека во ниту едно ќоше од државата немаме обучен персонал за специјализирано психолошко советување за жртви на сексуално насилство. Ова значи дека немаме ниту за жените и девојките со попреченост.
Професионалците што работат во институциите се добро запознаени со поимот на родово базирано насилство, но речиси никој од нив не посетил обука за превенција на насилство врз жени и девојки со попреченост. Малиот број на вработени лица со попреченост упатува дека недоволно го практикуваме концептот на инклузивноста. Голем проблем е и неводењето евиденција по родово поделени и податоци за попреченост од страна на институциите и граѓанските организации.
Сите ние треба да се градиме и да учиме во континуитет, – како луѓе, а уште повеќе како професионалци и експерти. Треба да си ги повторуваме Конвенцијата за унапредување на правата на лицата со попреченост и Истанбулската конвенција, но и да покренеме иницијативи за нивна примена во пракса. Бидејќи од зборувањето фајде нема, особено не за оние кои преживеале насилство.
Користени материјали:
OSCE (2019) Well-being and safety of women, OSCE-led survey on violence against women – Experiences of disadvantaged women: Thematic Report. Достапно на: https://www.osce.org/files/f/documents/b/1/430007.pdf
Е. Кочоска, Н. Димтровска, Извештај Превенција На Родово Базирано Насилство Врз Жени И Девојки Со Попреченост, ОБСЕ 2022 https://www.osce.org/mk/mission-to-skopje/513253
Истанбулската конвенција е скратениот назив за Конвенцијатата на Советот на Европа за спречување и борба против насилството врз жените и домашното насилство.
