Според некои проценки, годишните трошоци за исхрана на семејство во Шведска пораснале за дури 30.000 круни (2760 евра) од јануари 2022. Пакет кафе наскоро ќе достигне симболична граница од 100 круни (9,20 евра), што е зголемување од повеќе од една четвртина од почетокот на минатата година, според податоците на шведската владина агенција за статистика. Минатата недела, по најголемиот пораст на цените на храната во последните две години во февруари, илјадници граѓани низ Шведска решија да ги бојкотираат најголемите супермаркети во земјата на седум дена, почнувајќи од минатиот понеделник.
Со помош на objави на TikTok и Instagram, кампањата стана национална тема на разговор и политички фокус, пишува Guardian.
Швеѓаните за порастот на цените ги обвинуваат супермаркетите и големите производители кои му даваат предност на својот профит над купувачите, како и недостигот на конкуренција меѓу компаниите. Но, супермаркетите ги обвинуваат далекосежните фактори, вклучувајќи го војната, геополитиката, цените на стоките, жетвата и климатската криза.
Ова е еден од неколкуте протести против трошоците за живот кои се одвиваа низ Европа во последните недели. Купувачите во Бугарија минатиот месец го бојкотираа големите трговски ланци и супермаркети во знак на протест против растот на цените на храната, што наводно довело до пад на прометот за скоро 30%. Во јануари, бојкотот во Хрватска се прошири на Босна и Херцеговина, Црна Гора и Србија.
Шведската иницијатива „Bojkotta vecka 12“ (Седмица на бојкот 12, како што беше наречена поради тоа што се одржа во 12. тата седмица од календарската година) ги повика потрошувачите да престанат да купуваат во големите трговски продавници, вклучувајќи Lidl, Hemköp, Ica, Coop и Willys, за да ја подигнат својата глас против порастот на цените.
„Немаме што да изгубиме, но сè можеме да добиеме“, пишуваше во oбjавите на социјалните мрежи. „Цените на храната побегнаа, додека големите гиганти во прехранбената индустрија и производителите заработуваат милијарди на наш сметка“.
Од сите намирници, цените на чоколадата најмногу пораснаа минатиот месец, дури за 9,2% според страницата за следење на Matpriskollen. Порасна и цената на маслото за 7,2%, а на сирењето за 6,4%. Цените на млекото и кремот пораснаа за 5,4%.
Одговор на властите – стабилизација на цените „висок приоритет“
Во својот одговор, министерот за финансии, Елизабета Свантесон, рече дека инфлацијата паднала откако владата ја презела должноста во 2022, кога изнесувала околу 10%. Во февруари 2025, стапката на инфлација изнесувала 1,3% – повеќе во однос на 0,6% во јануари.
Но, призна дека цените на храната и понатаму се високи. „Важно е да се поддржат оние на кои им е најтешко“, рече таа. „Така што сега е важно да видиме што можеме да направиме во врска со цените на храната“.
Министерот за рурални работи, Петер Кулгрен, рече дека растот на цените е предизвикан најмногу од меѓународни фактори како што се повисоки цени на стоките поради пропаѓање на жетвите, но рече дека конкуренцијата во трговијата треба да се подобри.
„Цените на храната сè повеќе растат и најмногу ги погодуваат економски најслабите домаќинства: семејства со деца, студенти и стари лица со ниски пензии. Тоа треба да се реши“, рече Кулгрен.
Додаде дека решавањето на проблемот и осигурувањето стабилизација на цените е „висок приоритет“ за владата, која се состанала минатиот четврток со податоци од прехранбената индустрија. Нивните дискусии за високите цени на храната ги опишал како „конструктивни“ и ветил: „Сега ќе продолжиме со тој работа“.
Владата претстави и нова стратегија за прехранбената индустрија која вклучува мерки за зголемување на шведската производсството на храна. Кулгрен рече дека сака да види подобра конкуренција во прехранбената индустрија, вклучувајќи отварање нови продавници за мешани стоки за да се поттикне конкуренцијата во целата земја.
Тој, исто така, предупреди дека бојкотите можат да имаат „супротен ефект“ од оној што го имаат на ум, и рече дека не може да ги поддржи.
Џени Педерсен, портпарол на Hemköp, не можеше да коментира како бојкотот влијаел на бројот на купувачи, но рече дека цените на храната во Шведска се погодени на ист начин како и во другите земји.
„Многу фактори влијаат на цените на храната“, рече таа. „Сѐ од војната тоа беа геополитиката, цените на стоките, трошоците за обработка, климатските промени, времето и жетвата. Во моментов има неколку категории кои ја поттикнуваат инфлацијата – особено млечните производи, кафето и какаото/чоколадата“.
Запишан е „благ пад“ на продажбата во некои ланци.
Ланецот Coop изјави дека минатата недела забележал „благ пад“ во бројот на купувачи во споредба со истото време минатата година, но не можеле да утврдат конечна причина.
„Не ја исклучуваме можноста дека постојат некои ефекти од бојкотот, но тоа сè уште е тешко да се процени“, рече портпаролот Хокан Андерсон.
