На 1 ноември 2024 година, на железничката станица во Нови Сад, падна бетонска настрешница и однесе 16 животи. Несреќата го поттикна најдолгиот бран протести во Србија во последната деценија кој претставува спонтан бунт против корупцијата, небрежноста и ароганцијата на власта. Една година подоцна, пукнатините во српскиот бетон се проширија во политичките темели на државата.
За повеќето Срби, трагедијата беше длабоко лична. Станицата, изградена во 1964 година и неодамна реконструирана како дел од брзата железница кон унгарската граница, е симбол на секојдневниот живот. Но, несреќата не беше изолиран инцидент, таа го откри коруптивниот систем што го поткопува режимот на Александар Вучиќ, каде што брзината и политичката корист секогаш доаѓаат пред безбедноста и надзорот.
За повеќе од една деценија, инфраструктурата беше гордост и пропаганден симбол на власта. Секој изборен циклус носеше нови ветувања за автопати, мостови и тунели. Но, зад фасадата на грандиозни проекти стои држава која систематски ги уништи независните институции, судството и медиумите. Кога падна бетонската настрешница, не се сруши само една зграда, се сруши и илузијата за стабилност.
Од јуни 2025 година, протестите станаа масовни. Полицијата користеше сила против мирни демонстранти, а речиси илјада граѓани беа уапсени. Режимот, кој со години ја прикриваше својата авторитарна природа зад спектакли и грандиозни отворања, конечно ја покажа својата вистинска сила, стравот.
Србија на Александар Вучиќ сега личи на политичка пирамидална шема, која позајмува легитимитет преку спектакл додека ја одложува својата неминовна пропаст. Американските санкции кон руската компанија НИС (Нафтна индустрија на Србија) сериозно ја загрозија енергетската стабилност и економскиот модел заснован на евтин руски гас. Властите реагираа импровизирано, без јасна стратегија.
Истовремено, растечката зависност од Москва го поткопува секој обид за независна политика. Проруски групи и парадржавни структури ја продлабочуваат дестабилизацијата, додека таканареченото „антипротестно движење“ составено од партиски платеници и насилници ја пресликува тактиката на Кремљ.
Но, за првпат по долго време, во Србија се појави нова сила, студентите. Тие станаа симбол на отпорот, дел од генерацијата Z што одбива да молчи пред корупцијата и неказнивоста. Нивниот бунт покажа дека обновата на демократијата може повторно да започне од улиците, од младите и од идејата дека промена е можна.
По една година, системот што ја урна настрешницата сè уште стои, но нешто се промени. Србија не изгради нова станица – изгради нова свест. Граѓаните почнаа да сфаќаат дека стабилноста под Вучиќ никогаш не била вистинска, туку само одложено време, мир купен со заем од иднината.
Извор: The Guardian
