И покрај напорите на поединци, здруженија и институции, морскиот отпад останува еден од најсериозните еколошки проблеми во Јадранското Море.
Според здружението „Сунче“ и Институтот за океанографија и рибарство (ИЗОР), поголемиот дел од отпадот е пластика. Се состои од кеси, шишиња, амбалажа, рибарски мрежи и стиропор. Поголемиот дел од овој отпад доаѓа од копно и се исфрла во заливи и на брегот, особено во зима и силни јужни ветрови.
Во текот на 2024 година, повеќе од два тони ѓубре беа собрани во областа на естуарот на Неретва, каде што здружението „Сунче“ систематски ја следи состојбата на морскиот отпад. Во првите четири месеци од 2025 година, дополнителни 323 килограми беа отстранети од морето и брегот.
Иако не е нивна одговорност да го отстрануваат отпадот, многу бродоломи и работници во поморскиот сектор сè повеќе преземаат иницијатива да го отстранат ѓубрето што го наоѓаат во заливите.
„Општо земено, ме вознемирува отпадот, без разлика дали е на патот, на плажа или во паркот. Секогаш кога можам, го собирам. Кога ги носам гостите во прекрасен залив и наоѓам пластични шишиња, гумени чамци или бови, не можам да се преправам дека не го гледам. Иако не е моја работа, се чувствувам должен да направам нешто“, рече Томо Лончаревиќ, искусен бродоломи кој со години плови по Јадранското Море.
Според него, најчесто станува збор за пластика што веќе се распаѓа во морето.
Соберете го она што го гледате
„Ова се предмети што се распаѓаат во рацете и тешко се собираат. Морето не е само загадено и нема да се исчисти само од себе. Оние од нас што се на море секој ден се првите што го забележуваат тоа и затоа сме првите што реагираме“, објасни тој.
Скиперот Андрија Посариќ, кој пораснал во семејство посветено на екологијата, има сличен став.
„Кога бев дете, моите родители и јас секогаш собиравме ѓубре. Без разлика дали планинаревме, кампувавме или престојувавме покрај реката, секогаш важеше правилото: соберете што ќе видите. Го пренесов тоа во мојата работа. Не им држам предавања на гостите, но кога ќе нè видат како го правиме тоа, честопати ни се придружуваат.“
Посариќ забележува дека проблемот е особено изразен во заштитените подрачја.
„Млет и Ластово се национални паркови и често има повеќе ѓубре во нив отколку во незаштитените заливи. Туристичките одбори повремено организираат акции за чистење, но тоа не може да биде доволно. Ваквите проблеми треба да се решаваат систематски и на државно ниво. Неверојатно е што туристите кои платиле влезница за паркот сами го чистат брегот.“
Свест за животната средина
Двајцата скипери забележуваат дека туристите сè повеќе покажуваат свест за животната средина, честопати повеќе од домашните посетители.
„Имавме гости кои предложија секој да собере три парчиња ѓубре кога ќе излезе на брегот. Ова се мали работи, но ако секој направи барем нешто, резултатот може да биде значаен“, рече Посариќ.
Ѓубрето што го наоѓаат вклучува амбалажа, шишиња, воздушни душеци, облека, рибарски мрежи и бови.
„Последното нешто што ме шокираше беше обвивката од шунка, онаа со пластични фолии меѓу парчињата. Целиот ред заврши на плажа. Ваквите работи едноставно не треба да завршат во природата“, рече Лончаревиќ.
Според податоците од Европската агенција за животна средина, просечниот жител на ЕУ годишно произведува повеќе од 34 килограми пластичен отпад за еднократна употреба. Голем дел од него завршува во морињата.
Образованието е клучно
Раководителот на Одделот за комуникации и застапување во здружението „Сунце“, Маја Јуриќ, верува дека образованието е клучно.
„Повеќето луѓе не ја загадуваат животната средина намерно, туку од незнаење. Потребна е поголема свест, особено кај туристите и посетителите на заштитените подрачја.“
