Македонскиот народен театар годинава одбележува 80 години континуирано постоење, јубилеј што не се сведува само на бројка, туку на осум децении културна меморија, уметничка храброст и постојан дијалог со времето. Прославата на овој значаен јубилеј се одвива низ повеќе сегменти, со промоција на капитална монографија, со сценски спектакл на големата сцена и со програма што го поврзува минатото, сегашноста и иднината на најстарата и најзначајна театарска институција во земјава.
Централниот настан во јубилејната година е премиерата на сценскиот спектакл „Сонцето, колку е блиску сонцето – Made in МНТ“, што ќе биде изведен денес, во режија на Дејан Пројковски. Претставата е замислена како уметнички чин што не ја реконструира историјата линеарно, туку ја артикулира нејзината суштина преку емоција, слика, звук и колективна меморија.
„Ова не е јубилејна форма по инерција, туку релевантен уметнички чин во полн состав“, истакна директорот на МНТ, Никола Кимовски, нагласувајќи дека претставата има амбиција да го допре она што со децении се втиснувало во идентитетот на театарот: „гласовите, телата, тишините и храбрите одлуки – на сцената и зад неа“.
Театар како живо патување
„Сонцето, колку е блиску сонцето“ е сценски перформанс што ги спојува повеќе уметнички изрази – драмска игра, поезија, музика, ликовна уметност и современи мултимедијални технологии, со силен акцент на 3Д-видеомапингот. Идејата е преку моќен визуелен јазик да се раскаже осумдесетгодишната приказна на МНТ, не како архив, туку како жив организам.
Режисерот Дејан Пројковски ја опишува претставата како „големо патување низ националната драма и основоположниците на македонската драматургија“. „На сцената ќе видиме слики што се длабоко втиснати во колективната меморија – сцени, гласови и симболи што го направиле МНТ столб и чувар на нашата култура и традиција“, вели Пројковски.
Во спектаклот учествува огромна актерска и изведувачка екипа: ансамблот на МНТ, оперски уметници, студенти од Факултетот за драмски уметности и Европа Прима, како и членови на драмски студија. Кореографијата е на Олга Панго, сценографијата на Валентин Светозарев, костимите на Марија Пупучевска, музиката на Горан Трајкоски – за кого ова е и 100-та јубилејна претстава со авторска музика – а 3Д-видеомапингот е дело на Сергеј Светозарев.
„Фактот што во овој проект учествуваат артисти од различни генерации – од доајени до студенти – зборува за една суштинска вредност на МНТ: континуитетот кој не се прекинува, туку се пренесува“, истакна Кимовски.
Театарот како институција и како заедница
Во рамки на одбележувањето на јубилејот, во фоајето на театарот беше промовирана и монографијата „Македонски народен театар 1945–2025 – Приказни поголеми од времето“, капитално издание што низ документи, сведоштва и лични приказни го заокружува осумдеценискиот континуитет на институцијата.
„Оваа книга не е само збир од факти. Таа е колективен чин и сведоштво за осум децении театарска мисла, љубов и трагање по смислата“, рече директорот Кимовски на промоцијата. Според него, МНТ отсекогаш бил простор на слободна мисла и дијалог, место каде што локалното и универзалното се среќаваат, а современото и прогресивното не се мода, туку нужност.
Главна уредничка на монографијата е театрологот и кустос д-р Ивана Јарчевска, а автори на текстовите се истакнати театарски теоретичари, актери, режисери и драматурзи. Монографијата не нуди класичен хронолошки преглед, туку патување низ емоции, сеќавања и лични сведоштва – полифонски портрет на МНТ.
Осум децении историја
Основан во 1945 година, Македонскиот народен театар е една од темелните институции во изградбата на македонскиот културен и национален идентитет. Од првите изведби по Втората светска војна, преку афирмацијата на македонскиот драмски збор, до интерпретации на светската класика, МНТ бил и останал простор каде што театарот се разбира како чин на одговорност.
Во осум децении, на сцената на МНТ се одиграни повеќе од 420 претстави, поставени од над 230 автори, со учество на стотици актери, режисери, сценографи, костимографи и композитори. Но, како што нагласува Кимовски, „овие бројки не се статистика, туку животи посветени на уметноста“.
„Македонскиот народен театар отсекогаш бил повеќе од институција. Тој бил глас кога гласот бил неопходен, засолниште кога времињата биле кревки и огледало во кое општеството се гледало – понекогаш со гордост, другпат со болка, но секогаш со вистина“, вели Кимовски.
Театар што не мирува
Јубилејната програма не се сведува на носталгија, туку е јасно насочена кон иднината. „Ова не е прослава што го затвора кругот“, вели Кимовски. „Ова е чин на одговорност. Моја желба е МНТ да продолжи во истиот адреналински ритам – како простор на храброст, истражување и уметничка искреност.“
Тој упати благодарност до целиот вработен тим зад сцената – техничките служби, сценските работници, администрацијата и продукцијата – како и до „добрите духови на МНТ“, уметниците кои ги поставиле темелите на театарот и чие присуство, како што рече, „не е минато, туку живее во секоја реплика и секоја тишина“.
Со спектаклот „Сонцето, колку е блиску сонцето“ и со монографијата „Приказни поголеми од времето“, Македонскиот народен театар не само што го одбележува својот јубилеј, туку уште еднаш потврдува дека е жива, мислечка институција – театар што не мирува, туку продолжува да свети.
„Посакувам МНТ да продолжи да свети како сонце“, порача Кимовски.
И токму во таа светлина, осумдесетгодишнината не е крај, туку почеток на ново поглавје.
