Југоисточна Европа се соочува со сериозни закани во дигиталниот простор, покажува најновиот месечен извештај на BIRN за состојбата со дигиталните права. Според нивните набљудувачи во десет земји од регионот, јуни 2025 бил одбележан со пораст на онлајн сексуална злоупотреба, хомофобична пропаганда и ширење на трансгранични измами.
Сексуална злоупотреба преку интернет: Мета се деца и жени
Мониторите на BIRN пријавуваат повеќе случаи на експлицитна злоупотреба на интернет, каде најчесто жртви се малолетници и жени. Во Косово, наставник од прво одделение е под истрага откако снимил дете во сексуално експлицитен контекст, додека во Романија и Унгарија беа откриени случаи на силување, сексторција и поседување на илјадници снимки со детска порнографија.
Особено загрижувачки е трендот на deepfake и AI-креирани експлицитни содржини, како и функционирањето на форуми што дистрибуираат интимни слики без согласност, често со модификуван дигитален изглед.
Говор на омраза за време на „Pride Month“
Паралелно со одржувањето на парадите на гордоста во јуни, низ регионот се забележа експлозија на анти-ЛГБТК+ содржини, ширење на лажни вести и говор на омраза. Во Хрватска, политичари и портали ја нападнаа ЛГБТК+ заедницата, додека во Македонија социјалните мрежи беа преплавени со навредливи коментари, карикатури и повици на насилство.
Фејсбук страници како „Преземи одговорност“ промовираа опасни лажни тврдења, вклучувајќи дека настаните поврзани со Pride се причина за ширење на ХИВ.
Фалсификати, фишинг и мрежни измами
BIRN забележа и регионален бран на дигитални измами, со идентични обрасци во Албанија, Македонија, Србија и БиХ. Се користат лажни пораки од „пошти“, „аеродроми“ и „хуманитарни акции“ за да се украдат лични и банкарски податоци. Во Македонија, измамници се претставувале како „Аеродром Скопје“, испраќајќи пораки за наводни заглавени пакети.
Според експертите, нискиот степен на дигитална писменост и слабата регулација овозможуваат ваквите измами лесно да се шират и да предизвикаат финансиски штети.
Што прават институциите?
Некои држави започнаа да делуваат – Босна и Херцеговина го измени кривичниот законик за злоупотреба на AI во детска порнографија, додека Црна Гора воведе казни за споделување интимни слики без согласност. Сепак, правните рамки сè уште не ги опфаќаат целосно феномените како deepfake, сексторција, или експлицитни AI-креирани материјали, според анализи на Женева Центарот за безбедносна реформа.
Исто така, недостасуваат формализирани релации меѓу платформите и институциите, како и јасни дефиниции за „согласност“ и дигитална злоупотреба.
Повеќе на Balkan Insight
