Иако 2025 година беше обележана со алармантни вести за климатските промени, екстремни временски појави и рекордни емисии на штетни гасови, зад насловите со мрачни прогнози се кријат и значајни победи за планетата.
Од правдата до обновливите извори на енергија и заштитата на природата, ова се петте најважни климатски успеси од 2025 година кои покажуваат дека промената е можна.
Историска одлука на Меѓународниот суд на правдата
Во јули, Меѓународниот суд на правдата (ICJ), највисокото судско тело на Обединетите нации, донесе историско советодавно мислење за климатските промени. Со повеќе од 150 поднесоци од држави, институции и граѓански организации, ова беше најголемиот предмет во историјата на судот.
Во документ од 133 страници, судот потврди дека „чиста, здрава и одржлива животна средина“ е основно човеково право, рамноправно со правото на вода, храна и домување. Иако мислењето не е правно обврзувачко, тоа создаде силна правна основа за идни тужби против големите загадувачи и заштита на најпогодените заедници.
2025 – пресвртна година за климатските тужби
Климатското право дополнително зајакна со отворањето на повеќе значајни судски процеси. Во ноември започна сослушувањето во случајот на белгискиот земјоделец Иго Фалис против енергетскиот гигант TotalEnergies.
Фалис бара отштета за штетите врз неговата фарма, за кои тврди дека се директна последица на климатските промени. Овој случај се смета за тест за одговорноста на големите фосилни компании пред националните судови.
Договорот за отворените мориња – голем чекор за океаните
Европската Унија и шест нејзини земји-членки во мај официјално го ратификуваа Договорот на ОН за заштита на отворените мориња. Со тоа се отвори пат за заштита на морскиот свет во областите надвор од националните граници, кои опфаќаат речиси две третини од светските океани.
Договорот овозможува формирање на морски заштитени подрачја и го поддржува глобалната цел – најмалку 30% од океаните да бидат заштитени до 2030 година.
Обновливата енергија го надмина јагленот
И покрај политичките блокади, 2025 година донесе историски пресврт во енергетиката: за првпат во светската историја, обновливите извори произведоа повеќе електрична енергија отколку јагленот.
Сончевата енергија порасна за рекордни 31%, а ветерната за 7,7%. Истражувањата покажаа дека соларната енергија стана најевтиниот извор на струја, а падот на цените на батериите ја направи конкурентна и во комбинација со складирање.
Економски раст без раст на емисии
Сè повеќе држави докажуваат дека економскиот раст не мора да значи и поголемо загадување. Анализа на 113 земји покажа дека дури 92% од светскиот БДП доаѓа од економии кои успеале делумно или целосно да ги одвојат емисиите од економскиот раст.
Меѓу нив доминираат европските земји, што укажува дека зелената транзиција и просперитетот можат да одат рака под рака.
Загрозените зелени морски желки се враќаат
По повеќе од четири децении на црвената листа, зелените морски желки во 2025 година беа прекатегоризирани од „загрозени“ во „вид од најмала загриженост“.
Нивната глобална популација порасна за околу 28% од 1970-тите наваму, благодарение на заштитата на гнездата, ограничувањето на ловот и подобрените риболовни практики.
Иако климатските предизвици остануваат сериозни, 2025 година покажа дека напредокот е возможен – преку правото, науката, енергијата и упорната заштита на природата. Овие победи се потсетник дека вреди да се продолжи борбата за поздрава планета.
