Ако човекот од нешто секогаш имал потреба, освен вода и храна, била облеката. Некогаш ја изработувал и носел само за да се заштити, денес и за да остави впечаток во општеството.
Според некои теории современите луѓе се единствените преживеани од неколкуте видови на примати кои можеби носеле облека и дека облеката се користела уште пред 650 илјади години. Други истражувања, проценуваат дека облеката се појавила пред околу 42.000 до 72.000 години.
Првата забележена употреба
Според археолозите и антрополозите, првата облека најверојатно се состоела од крзно, кожа, листови или трева кои биле завиткани или врзани околу телото. Археолозите многу рано ги откриле иглите за шиење од коска и слонова коска од пред 30.000 години п.н.е, пронајдени во близина на Костенки, Русија во 1988 година. Обоените ленени влакна кои можеби се користеле за облека биле пронајдени во праисториска пештера во Грузија пред 36.000 години.
Телесни вошки го даваат одговорот за првите парчиња облека
Ралф Китлер, Манфред Кеизер и Марк Стоункинг, антрополози на Институтот ,„Макс Планк” за еволутивна антропологија спровеле генетска истражување на телесни вошки коишто укажуваат на тоа дека облеката датира од пред околу 107.000 години. Телесните вошки се знак за носење на облека, бидејќи повеќе луѓе имаат ретки влакна на телото, поради тоа вошките бараат човечка облека за да преживеат. Нивното истражување укажува на тоа дека пронаоѓањето на облека можеби се совпаѓа со миграцијата кон север на современиот хомо сапиенс (Homo sapiens) далеку од жешката клима на Африка, која се мисли дека започнала пред 50.000- 100.000 години. Меѓутоа, втората група на истражувачи кои користеле слични генетски методи, процениле дека облеката потекнува од пред 540.000 години. За сега, датумот за настанувањето на облеката останува неоткриен.
Нормите на облекување се развивале во текот на изминатите 500 години
Во повеќето култури, половото диференцирање се смета како погодно за мажите и жените. Разликите се во стиловите, боите и материјалите. Во западните општества, здолништата, фустаните и чевлите со високи потпетици обично се сметаат за женска облека, додека вратоврските пак за машка облека. Панталоните некогаш се сметале за исклучиво машка облека, но денеска ги носат и двата пола.
Луиза Капетило, активистка за правата на жените и првата жена во Порторико која носела панталони во јавност
Социјалните правила обично го ограничуваат облекувањето на луѓето според полот. Панталоните традиционално биле машка облека, и не за жените. Меѓутоа, во текот на 1800-тите, биле претставени женски шпиони, а Вивандиер носела одредена униформа со фустан преку панталони. Жените активистки во тоа време одлучувале да носат панталони. На пример, Луиза Капетило, активистка за правата на жените и првата жена во Порторико која носела панталони во јавност.
Андрогинот е термин кој потекнува од латинскиот збор „андрогин“ и опишува мешавина на машки и женски физички карактеристики.
Но, како и од каде тргна менување на стилот на облека кај жените
Почетоците на навиките на Европа за постојано и значително менување на стилот на облека може да бидеме прилично сигурни дека датираат од средината на 14 век, во кој историчарите ги вклучуваат датите од кога Џејмс Лејвер и Фернанд Бродел почнале да ја следат западната мода. 14 век бил период во кој разликата меѓу половите почнал да стапува на сила.
Некои делови од облеката се променила, облеките кои се зацврстувале со врвка сега се појавиле копчињата и се смениле со нив. Во овој период може да видиме како традиционалниот стил се сменил и се претворил во нов помодерен стил. Многу луѓе во тој период носеле големи, широки облеки и шилести обувки, но сфатиле дека сакаат ачишта кои самите ќе си ги преработеле правејќи ги по тесни.
Женска мода од 14 до 16 век
Жените, како и мажите, дневните фустани ги носеле преку ленени кошули. Тие најчесто се состојат од еден или два дела. Едноделниот фустан бил долг од раменици до стапалата. Горниот дел на фустанот се правел од цврст материјал и наликувал на машките елеци, а во средината на 15. век е заменет со корсет. Дводелниот фустан пак, се состоел од потфустан (ленена кошула и здолниште) и раскошен, главен фустан. Пуфкастиот потфустан, како што го нарекувале, не бил строго скриен, и можел да се види под главниот фустан во пределот на ракавите и околу вратот.
До почетокот на 16.век, стилот останува ист, облеката добива на волумен – станува поширока и понабрана.
Во текот на целиот ренесансен период, жените различно се облекувале, а најчесто варирал стилот на околувратникот. Во средината на 15. век, околувратниците биле високи и заоблени. Кон крајот на истиот век, овој стил се менува и станува модерен V израз. Околувратникот најчесто се изработувал од тантела или лен, а лентите од тантела се виткале во облик на бројот осум.
Косата кај жените аристократки била собрана во пунџи со голем волумен, украсени со бисери, шноли или мали шапки кои додаваат висина на пунџата.
Облеката на пониските слоеви била со едноставен крој, бои и без украси. Сиромашната жена носела и полукорсет во пределот на половината, кој се завршувал веднаш под градите.
Жените и облеката во 20 век
Во 1900-тите, почнувајќи околу Првата светска војна, традиционалните родови улоги биле заматени и модните пионери како Пол Поаре и Коко Шанел ги вовеле панталоните во женската мода. „Стилот на флапер“ за жените од оваа ера вклучувало панталони и шик боб, што им давал на жените андроген изглед.
Коко Шанел, која и самата сакала да носи панталони, создавала дизајни на панталони за жени, како пижами на плажа и облека за јавање. Во текот на 1930-тите, гламурозните глумици како Марлен Дитрих фасцинирале и шокирале многумина со нивната силна желба да носат панталони и да го прифатат андрогиниот стил. Дитрих била запаметена како една од првите глумици што носела панталони на премиера.
Во текот на 1960-тите и 1970-тите, женското ослободително движење веројатно придонело за идеи и влијаело на модните дизајнери, како што е Ив Сен Лоран.Ив Сен Лоран го дизајнирала костумот Le Smoking, првпат претставен во 1966 година, а еротизираните андрогени фотографии на Хелмут Њутн од него го направиле Le Smoking иконично и класично. Le Smoking била контроверзна изјава за женственост што ги револуционизирала панталоните.
Елвис Присли, сепак, се смета за оној кој го вовел андрогиниот стил во рокенролот и го направил стандарден шаблон за рокенрол фронтмени од 1950-тите.
Продолжувајќи во 1980-тите, подемот на авангардни модни дизајнери како Јохџи Јамамото[15] ги предизвикала социјалните конструкции околу полот. Тие ја обновиле андрогиноста во модата, решавајќи ги родовите прашања.
Моќното облекување за жени станало уште поистакнато во 1980-тите, што претходно било само нешто што го правеле мажите за да изгледаат структурирано и моќно. Меѓутоа, во текот на 1980-тите ова почнало да се менува, бидејќи жените влегувале во работни места со еднакви улоги на мажите. Во написот „Феноменот на машка облека“ од Кетлин Бекет, напишана за Vogue во 1984 година, концептот на моќно облекување бил истражен, бидејќи жените влегле во овие работни места и немале друг избор освен соодветно да ја прилагодат својата гардероба, што на крајот ќе довело до издигнување на моќното облекување како популарен стил за жени.
Жените почнувале да откриваат преку модата дека можат да ги поттикнат мажите да обрнат повеќе внимание на заведувањето на нивната ментална моќ, а не на физичката привлечност на нивниот изглед. Ова влијание во светот на модата брзо го пробило својот пат до светот на филмот, со филмови како „Работничка девојка“ кои ги користеле моќните облекување на жените како нивна главна тема.
Андрогината мода го имала своето најмоќно деби во 1980-тите преку работата на Јохџи Јамамото и Реи Кавакубо, кои донеле посебен јапонски стил кој усвоил карактеристична родова двосмислена тема.
Исто така, во текот на 1980-тите, Грејс Џонс бич славна пејачка и модна манекенка во 1980-тите, што ја запрепастила јавноста, но нејзиниот андроген стил на силно дериват на моќно облекување и ексцентрична личност инспирирало многумина и станала икона на андрогениот стил. за модерните познати личности. Ова се сметало за контроверзно, но оттогаш па натаму, имало подем на унисекс дизајнери подоцна во 1990-тите и андрогиниот стил бил широко прифатен од многумина.
Модната индустрија е производ на модерната ера. Од почетокот на 20 век со зголемувањето на новата технологија како што е машината за шиење, зголемувањето на светскиот капитализам и развивањето на фабричкиот систем на производство, и зголемувањето на бројот на продажни места како што се стоковните куќи- облеката значително почнала масивно да се произведува во стандардни величини и се продавале по не променлива – фиксна цена.
Иако модната индустрија за првпат се развила во Европа и Америка, во денешно време таа е интернационална- меѓународна и индустрија на светско ниво , со облека најчесто дизајнирана во една земја , рачно изработена во друга земја и продавана низ целиот свет.
Денес во 21 век, 2023 година постојат стотици модни стилови како за мажите така и за жените, со една реченица:
„Секој носи што сака и како сака“.
