Јадранското Море во последниве години се соочува со својата најопасна закана досега – инвазивната кафеава алга Stypopodium schimperii, пишува Index.hr.
Првпат забележана во 2020 година околу островот Вис, оваа алга го презеде карпестото морско дно за само две години и стана монокултура што ги задушува домородните видови алги и го нарушува биодиверзитетот.
Што е Stypopodium schimperii и од каде потекнува?
Stypopodium schimperii е кафеава алга која потекнува од Црвеното Море и пристигнала во Средоземното Море преку Суецкиот канал – еден вид морски пат, по кој организмите патуваат во баластната вода на бродовите и морските струи.
Првите наоди во Медитеранот датираат од почетокот на 1970-тите – во водите на Израел во 1973 година и Либија во 1977 година. Оттогаш, се прошири низ југоисточниот Медитеран, а до неодамна најсеверните наоди беа од Грција. Во некои држави од областа, S. schimperii е идентификуван како инвазивен вид со години. Научно е опишан детално во 1991 година во Египет.
Каде и кога проблемот ескалира?
Во Јадранското Море, на морското дно околу островот Вис, во близина на Комижа, првпат беше забележан во 2020 година како дел од проект за истражување на туѓи бентосни видови од страна на научници од Институтот за океанографија и рибарство (IOR), предводен од д-р Анте Жуљевиќ, раководител на Бентската лабораторија. Сепак, до 2022 година ситуацијата драстично ескалираше – густината на овие популации на алги експлодираше од само дваесет единки на неколку илјади. Во некои области таа година, веќе целосно ги замени домородните алги и достигна покриеност на дното од повеќе од 75%.
Во стручен труд објавен во 2023 година, авторите од IOR предупредуваат:
„Со оглед на толку брзото ширење со значително влијание врз автохтоните видови, Stypopodium schimperii наскоро би можел да стане инвазивен вид број еден на плиткото карпесто дно на Јадранското Море.“
Ова предвидување досега се оствари во источната област на Вис.
Петра Лучиќ Јелиќ, стручен соработник во Лабораторијата Бентос, za Index.hr вели дека „сега е познато дека во речиси целата област на Заливот Комижа, на длабочина помеѓу 3 и 25 метри, на карпестото дно, присуството на неговата покривка е 100%.“ „Со испитување на морското дно, забележавме и дека веќе се населило на блиските острови Бишево и Брусник, а со помош на камери за спуштање, пронајдовме талуси дури и на длабочина од 90 метри“, додаде таа.
Зошто оваа алга претставува голема закана?
Stypopodium schimperii формира густи ткаенини од тали, кафеави, лисни вегетативни делови високи до 40 см. Кога се шири, ги задушува автохтоните видови, лишувајќи ги од простор, светлина и хранливи материи. Прелиминарните истражувања на областите покриени со алгите покажуваат дека речиси целосно ги елиминирале локалните бентоси, односно организмите што живеат на или во близина на морското дно, што вклучува алги, сунѓери, школки, црви и други безрбетници. Во моментов се спроведуваат истражувања во IOR за да се утврди вистинскиот степен на неговото влијание врз автохтоните видови во областа.
Особено загрижувачки е фактот што неговите природни непријатели, или видови што би се хранеле со него и би го контролирале неговото ширење, сè уште не се откриени. Проблемот, меѓу другото, е што содржи супстанции кои се потенцијално токсични и ги одбиваат домородните автохтони тревопасни видови.
Израелската морска ботаничарка Рејчел Еинав, директорка на „Сини екосистеми“, предупредува дека „Стипоподиумот е токсичен за голем број тревопасни животни“ и дека „супстанца наречена стиподион може да се меша во клеточната делба кај ембрионите на морските ежови“, инаку познати тревопасни животни кои грицкаат алги на карпести подлоги.
Зошто е ситуацијата алармантна?
Незапирливото ширење на кафеавите алги во Јадранското Море е сериозен алармен сигнал. Имено, кога инвазивниот вид станува монокултура, се губи сè што го прави Јадранското Море популарен и познат во светот – биодиверзитетот, чистотата и богатството на подводниот свет, а со тоа и неговата привлечност за туристите. Ретко една единствена алга предизвикала толку брз и драстичен еколошки проблем во Јадранското Море, бидејќи Јадранското Море е најстудениот дел од Медитеранот, каде што странските, топли видови од Црвеното Море не наоѓаат најповолни услови за населување.
Сепак, со зголемувањето на температурата предизвикано од климатските промени, Јадранското Море се менува сè повеќе и повеќе и во него живеат сè повеќе организми од јужните региони, кои во иднина би можеле целосно да доминираат во морето.