Нејзиниот свет беше едноставен и живописен – собираше диви птици со браќата, садеше сладок компир и јадеше овошје со насмевка. Но зад таа слика се криеше нешто што дури и возрасните не можеа точно да го именуваат.
Со текот на времето, Синтија почна да забележува нешта што другите ги игнорираа – куќи потонати во солена вода, семејства што заминуваа, риби кои исчезнуваа од морето. Поставуваше прашања, длабоки и тивки, кои не добиваа лесни одговори. Тоа беше нејзиниот прв контакт со страшната реалност: климатските промени не беа иднина, тие беа тука. Сега.
Од училницата до идеја што ќе го промени светот
Кога Синтија замина во Фиџи да студира право, таа веќе не беше обично девојче од островот – беше решителна млада жена со мисија. Еден ден, нејзиниот професор, Џастин Роуз, им зададе на студентите необично прашање: „Што ако побараме советодавно мислење од Меѓународниот суд на правдата за климатската правда?“
Сите замолкнаа. Сами студенти? Од мали острови? Да се обратат на највисокиот суд на ОН? Синтија почувствува страв, но и нешто посилно: одговорност. Нејзиниот народ беше на првата линија на борба со климатската катастрофа – ако тие не зборуваат, кој ќе зборува?
Така започна борбата
Заедно со уште 26 студенти, ја основа организацијата Pacific Island Students Fighting Climate Change (PISFCC). Немаа пари, само страст и транспарент направен со собрани 80 фиџиски долари. Кампањата започна со мали чекори, но во срцето носеше голема визија.
Им се придружи Ванату, мала островска држава која веруваше во нивната мисија. А потоа – како бран кој расте – поддршката стигна од 132 држави. Во март 2023, Генералното собрание на ОН едногласно гласаше за барање до ICJ да даде мислење:
- Дали државите имаат правна обврска да се справат со климатската криза?
- И што се случува ако не ја исполнат?
Судницата во Хаг и гласот на островите
Во декември 2024, во Хаг започнаа јавните расправи. Синтија , облечена во традиционална носија со рачно изработен школкаст венец – рородара – стоеше пред 15 судии од целиот свет. Додека срцето ѝ тропаше, во себе мислеше:
„Ова е за моите внуци. Ова е за секое дете кое ќе се разбуди еден ден и ќе нема дом зашто морето го однело.“
„Нашето село Фаналеи тоне“, им рече. „А без нашата земја, ние ги губиме нашите сеќавања, нашите тела, нашата историја.“
Гласот од југот
Во текот на двете недели, речиси 100 држави зборуваа. Земји од Пацификот, Карибите, Африка, Азија… сведочеа за мртвите во топлотните бранови, за поплавени гробишта, уништени жетви, и селани кои биле приморани да се иселат.
Тие не молеа – бараа правда. Не само морална, туку правна одговорност од богатите држави што загадуваат со векови, но трпат најмалку.
А што кажаа моќните?
САД, Австралија, Кина, Русија, Саудиска Арабија… тврдеа дека сето тоа треба да се регулира само преку Парискиот договор. Нема поврзаност со човекови права, рекоа. Синтија слушаше – и плачеше. Но не се предаде.
Поука, надеж, и нова генерација
ICJ наскоро ќе ја објави својата одлука. Таа не е обврзувачка, но може да се користи во идни судски случаи и да влијае на глобалната дипломатија. Повеќе од сè, процесот веќе ја разбуди свеста, ја изгради заедницата и го врати гласот на тие кои најмногу страдаат.
Синтија денес предава право во истиот универзитет. Се подготвува да ја предаде лидерската палка на нова млада личност во PISFCC. Но вели:
„Ова е моја животна улога. Ќе се борам додека имам здив.“
Завршна мисла
Кога некој ја праша професорот Џастин Роуз дали вредеше, тој се насмевна и рече:
„Без разлика дали ќе победиш или изгубиш – некои битки вредат да се водат.“
Извор: BBC
