Ова долго, темно езеро во подножјето на Хајлендс содржи повеќе вода од сите езера во Англија и Велс заедно – и, како што велат мештаните, можеби уште нешто што науката не може да го објасни. Веќе речиси еден век, неговите магливи бранови го кријат најпознатиот мит во современото фолклорно наследство – чудовиштето од Лох Нес, нежно нарекувано Неси.
Легендата се враќа далеку во 6. век, кога свети Колумба, ирски монах, наводно се соочил со суштество во реката Нес. Но вистинската „Неси-манија“ започнала во 1933 година, кога управителката на мал хотел, Алди Мекеј, забележала нешто што ѝ го променило животот – и историјата на туризмот во Шкотска.
Таа раскажала дека водата тој ден била мазна како стакло, „како некој да ја израмнил со пегла“. Одеднаш, нешто големо и црно излегло од површината. „Можеше да биде кит, можеше да биде слон… беше толку чудно што не можев да поверувам во тоа што го гледам,“ изјавила Мекеј многу години подоцна во интервју за BBC. Суштеството се вртело, направило бран и исчезнало во длабочините.
Она што следело било типично за времето пред интернет: пријателите ветиле дека ќе молчат – и сите оделе да го прераскажуваат на некој друг. Веста стигнала до новинарот Алекс Кемпбел, кој решил да го опише суштеството со зборот што го запомнил целиот свет: „монструм“. Со тоа, митот добил име – и бескраен живот.
Од мит до научен предизвик
Во следните децении, Лох Нес стана лабораторија на надежи и измами. Во 1934 година, светот ја виде најпознатата фотографија на чудовиштето – тенок, свиткан врат што излегува од водата. Подоцна се дозна дека станува збор за измама, направена со играчка и фотоапарат, но дотогаш штетата беше направена: Неси веќе беше ѕвезда.
Дури и научниците не можеле да одолеат. Во 1987 година започна Операцијата Дипскен – најголемата експедиција на своето време за пронаоѓање на чудовиштето. Дваесет и четири чамци, опремени со најсовремена сонарна технологија, се распоредија низ 23-те милји на езерото, создавајќи „ѕид од звук“ што требало да го скенира секој метар на дното. Медиумите од целиот свет пристигнаа во Хајлендс, надевајќи се дека ќе го видат моментот кога легендата ќе биде потврдена – или разоткриена.
Ниту едното, ниту другото не се случи. Иако не беше пронајдено чудовиште, сонарите регистрираа три големи објекти под урнатините на замокот Уркварт. Тоа можеше да биде стадо риби, заплавен трупец или – можеби – нешто друго.
„Не можеш да убиеш легенда со наука,“ заклучи тогашниот дописник на BBC, Клајв Фергусон. И навистина – Неси преживеа.
Легендата што одбива да исчезне
Со текот на времето, обидите да се објасни мистеријата станале дел од самиот мит. Некои научници предложиле дека првите сведоштва биле предизвикани од циркуски слонови кои во 1930-тите се капеле во езерото додека патувале низ регионот. Други, пак, тврделе дека Неси е комбинација од оптички илузии, плима, магла и човечка фантазија.
Но, и покрај тоа, локалците и туристите никогаш не престанале да гледаат нешто во тие води. Возачи, монаси, наставници, дури и американски тромбонист – сите тврделе дека виделе или чуле нешто необично. Некои, како Алекс Кемпбел, дури завршиле во Гинисовата книга на рекорди со 17 официјални „средби“ со Неси.
Помеѓу факт и фикција
Повеќе од 90 години по првото сведоштво, Неси останува дел од живото наследство на Шкотска – истовремено симбол на национална гордост и вечен предизвик за науката. Легендата продолжува да живее токму затоа што никогаш не е докажана – ниту целосно разоткриена.
Како што рече еден од учесниците во Операцијата Дипскен:
„Можеби нема чудовиште во Лох Нес. Но тоа не значи дека таму нема нешто – нешто што нè тера да веруваме.“
И додека науката сè уште го пребарува езерото со сензори, дронови и подводни камери, маглата над Лох Нес продолжува да ја чува својата најголема тајна.
Извор: BBC
