Оваа технологија, наречена органоидна интелигенција, ветува драстично зголемување на енергетската ефикасност, брзина на учење, како и нови можности за медицински тестирања. Но, со ваквиот напредок доаѓаат и тешки прашања: кога почнува свеста – и каде завршува етиката?
Од играчка до наука: мозочни клетки играат Pong
Во 2022 година, група австралиски истражувачи демонстрираа нешто неверојатно – мозочни клетки одгледани во лабораторија играа компјутерска игра, без никаква човечка интервенција. Во експериментот, клетките научија да го контролираат движењето на виртуелна лопатка во класичната аркадна игра Pong, реагирајќи на електрични стимулации секогаш кога успешно ја удираа топката.
Овој пробив беше само почеток.
Што е органоидна интелигенција?
Органоидната интелигенција (OI) се базира на невронски органоиди – мали групи на мозочни клетки што се самостојно организираат и учат. За разлика од традиционалните компјутери, кои работат со фиксна логика, овие биопроцесори се флексибилни и самонадградувачки, налик на човечкиот мозок. Тие комуницираат преку електрични импулси и хемиски сигнали, што им овозможува подобро прилагодување и ефикасна обработка на податоци.
Според истражување на Универзитетот Џонс Хопкинс, овие живи системи би можеле да ја намалат потрошувачката на енергија на вештачката интелигенција за дури 1 милион до 10 милијарди пати. За споредба, тренирањето на модел како GPT-3 троши речиси 1.300 мегават-часови електрична енергија – колку 130 американски домови. Мозокот, пак, постигнува слична интелигенција со потрошувачка колку обична сијалица.
Од лабораторија до пазар
Швајцарската компанија FinalSpark веќе им нуди на истражувачите пристап до своите живи компјутери преку облак – за 1.000 долари месечно, научници можат да извршуваат експерименти врз органоиди преку интернет. Во меѓувреме, стартапот Cortical Labs започна со продажба на биолошки процесорски единици за 35.000 долари по парче, секоја содржејќи човечки мозочни клетки одржувани во живот до шест месеци.
Овие живи уреди изгледаат како футуристички апарати од научно-фантастични филмови – стаклени комори со контроли за температура, филтрација и неурохемиска стимулација.
Големи можности, но уште поголеми прашања
Потенцијалот на органоидната интелигенција е огромен: подобри медицински симулации, напредна вештачка интелигенција, биолошки системи со низок еколошки отпечаток. Но, со развојот на живи компјутери, неизбежно се поставуваат етички прашања – кога клетките стануваат „свесни“? Дали можат да чувствуваат болка? И дали е прифатливо да се користи живо ткиво за индустриски цели?
„Колку подалеку одиме, толку е потешко да се игнорира прашањето за свеста“, вели доц. д-р Лена Смирнова од Универзитетот Џонс Хопкинс. „Мораме да размислуваме однапред, пред да создадеме нешто што можеби ќе мора да го сметаме за живо суштество.“
Извор: National Geographic
