Под силната светлина на лабораториските ламби, научниците успеаја да создадат материјал што има способност да ги заробува и разградува „вечните хемикалии“ (PFAS – полифлуороалкилни супстанции).
PFAS беа развиени во средината на 20 век, поради нивните својства – тие се отпорни на вода, маснотии и топлина. Тие првично се користеа за воени цели, а подоцна се најдоа во широк спектар на производи. Тие влегуваат во животната средина главно од фабрики, депонии и преку употреба и отстранување на производи што ги содржат, ширејќи се низ водата, воздухот и почвата. Затоа денес научниците ги детектираат во сите делови на светот – дури и во длабочините на морето.
Поради нивната исклучителна хемиска стабилност, овие супстанции не се разградуваат природно, се акумулираат во животната средина и се поврзани со голем број здравствени проблеми кај луѓето, вклучувајќи хормонални нарушувања, ослабен имунолошки одговор и зголемен ризик од одредени видови на рак.
Од друга страна, тие се невидливи, а сепак сеприсутни – се наоѓаат во контејнери во нашите домови, во оделата што нè штитат од дожд, во почвата и се толку упорни што опстојуваат неколку илјади години.
Нова студија објавена во списанието „Advanced Materials“ открива дека научниците создале материјал што би можел да го подобри начинот на кој „вечните хемикалии“ се отстрануваат од водата.
Заробување во лабораториски услови
Научниците од Универзитетот Рајс, со меѓународна поддршка од своите колеги, развија материјал направен од бакар и алуминиум – според принципот на двоен хидроксид (LDH), кој, како што се покажа, делува како исклучително ефикасен „фаќач“ на молекули на PFAS.
За разлика од конвенционалните филтри со активен јаглен – кои само привремено ги задржуваат овие супстанции – новиот материјал селективно ги врзува PFAS и овозможува нивно понатамошно разградување и безбедно отстранување.
Клучната предност на оваа технологија лежи во брзината и селективноста. Според авторите на студијата, материјалот може да ги отстрани PFAS од водата до сто пати побрзо во споредба со постојните методи.
Друга предност е можноста за регенерирање на материјалот. По сатурацијата, филтерот може хемиски да се „ресетира“ и повторно да се употреби, со што се намалуваат трошоците и отпадот. Ова го прави погоден не само за индустриски постројки за третман на вода, туку и за помали рурални заедници кои немаат пристап до сложена инфраструктура.
Иако резултатите се добиени во лабораториски услови, научниците истакнуваат дека оваа технологија би можела да се користи широко во наредните години. Во свет каде што водата е загадена со „трајни хемикалии“ регистрирани на сите континенти, ваквите решенија претставуваат важен чекор кон заштитата и на водните ресурси и на околната животна средина и на здравјето на луѓето.
Научниците истакнуваат дека борбата сè уште не е завршена, но дека новата студија покажува дека науката сè повеќе наоѓа начини да се справи дури и со најперзистентните загадувачи создадени од човекот.
