PKS 1424+240 е блазар, со екстремно активна црна дупка во центарот што исфрла моќни млазови плазма во меѓугалактичкиот простор. За една галаксија да биде класифицирана како блазар, таа мора да биде ориентирана на многу специфичен начин – со еден од млазовите насочен директно кон Земјата, што ја прави да изгледа како да свети, пишува Science Alert.
Токму тука се крие долгогодишна мистерија. PKS 1424+240 е еден од најсјајните блазари што произведуваат неутрина (елементарни субатомски честички во семејството лептони), емитувајќи гама зраци заедно со суперлуминални млазови (очигледно побрзи од патувањето на светлината во некои галаксии) – но брзината на тие млазови изгледа премногу бавна за да се објасни светлината што ја произведуваат.
По 15 години набљудување, одговорот на оваа загатка беше откриен. Користејќи систем од 10 радиотелескопи (Very Long Baseline Array или VLBA), тим предводен од астрономот Јуриј Ковалев од Институтот за радиоастрономија „Макс Планк“ ги мапирал магнетните полиња во млазот додека се движи кон Млечниот Пат.
„Кога ја реконструиравме сликата, изгледаше апсолутно зачудувачки. Никогаш порано не сме виделе нешто слично – речиси совршено тороидно магнетно поле со млаз насочен директно кон нас“, вели Ковалев.
Млазовите од црни дупки се произведуваат од црни дупки кои активно вшмукуваат материја од нивната околина. Додека материјалот се врти околу црната дупка, дел од него е насочен по линиите на неговото магнетно поле надвор од хоризонтот на настани (границата над која настаните не можат да влијаат на надворешен набљудувач), што ја забрзува плазмата кон половите на црната дупка.
Оттаму, материјата се лансира во вселената со огромни брзини како млазови од плазма, приближувајќи се до брзината на светлината. Тие се движат толку брзо што, ако се насочени директно кон нас, се чини дека се движат суперлуминално – побрзо од светлината. Тоа не е случај, но сепак е фасцинантно.
Ковалев и неговиот тим собрале 15 години податоци за PKS 1424+240 за да ја набљудуваат поларизацијата на светлината во млазот, т.е. степенот до кој светлината е „искривена“. Оваа поларизација е предизвикана од ефектот на магнетните полиња, па затоа мапата на поларизација може да се користи за мапирање на магнетните полиња.
Резултатите покажаа магнетни полиња обвиткани околу млазот како табла за пикадо, откривајќи дека ние, од наша перспектива, гледаме речиси право надолу по имагинарна „цевка“. Тоа, велат истражувачите, елегантно го решава парадоксот на навидум бавниот млаз на PKS 1424+240.
„Ова усогласување предизвикува зголемување на осветленоста до 30 пати или повеќе. Во исто време, млазот се чини дека се движи бавно поради ефектите на проекција – класична оптичка илузија“, вели астрономот Џек Ливингстон од Институтот за радиоастрономија Макс Планк.
Ковалев додава: „Решавањето на оваа загатка потврдува дека активните галактички јадра со супермасивни црни дупки не се само моќни забрзувачи на електрони, туку и на протони – од каде што доаѓаат набљудуваните неутрина со висока енергија“.
