Мал џин со голема тајна
Иако Сатурн одамна е познат по своите величествени прстени долги 280.000 километри, научниците сега открија дека и многу помало тело може да создаде ваква структура. Хирон, класифициран како центавр – небесно тело со карактеристики и на астероид и на комета – има дијаметар од околу 200 километри и му се потребни околу 50 години за да ја обиколи Сонцето.
Хирон е составен од карпи, воден мраз и сложени органски материи – комбинација што можеби е клучна за формирањето на неговите прстени.
Прстените откриени по децении набљудувања
Откако беше откриен во 1977 година, Хирон со години ги интригира астрономите. Долго време се знаеше дека околу него има материјал, но само неодамнешните набљудувања со телескопот во опсерваторијата Пико дос Диас во Бразил во 2023 година дале најјасна слика.
Истражувачите утврдиле постоење на четири прстени, од кои трите внатрешни се на растојание од 273, 325 и 438 километри од центарот на Хирон, а четвртиот, најоддалечен, се наоѓа на околу 1.400 километри. Овој последен прстен е забележан за првпат и неговата стабилност сè уште се проучува.
Систем што се развива во реално време
„Нашите податоци покажуваат дека прстените на Хирон се менуваат со текот на времето – тоа значи дека го набљудуваме нивниот развој во реално време,“ објаснува д-р Кристијан Лучиано Переира, водечки автор на студијата објавена во Astrophysical Journal Letters.
Според него, прстените најверојатно се составени од воден мраз и ситни карпести честички, слично на оние на Сатурн. Водениот мраз, велат научниците, може да биде клучен за стабилноста на ваквите системи, бидејќи спречува честичките да се спојат во месечина.
Таинствено потекло
Потеклото на прстените сè уште не е целосно разјаснето. Можно е тие да се формирале по судир на Хирон со друго тело, при што бил уништен мал негов месечин; или пак да се создадени од материјал исфрлен при неговата кометна активност. Во 1993 година, Хирон дури покажал и мала опашка – типична за кометите.
Универзален феномен
Со ова откритие, Хирон станува четвртото мало тело во Сончевиот систем со прстени – покрај центаврот Харикло и далечните ледени светови Хаумеа и Кваоар.
„Ова ни покажува дека формирањето прстени не е привилегија само на големите планети,“ вели Переира. „Тоа е универзален процес што може да се појави каде што постојат соодветни физички услови.“
Истражувањето, во кое учествувале научници од Бразил, Франција и Шпанија, било спроведено со методот ѕвездена окултација – прецизно мерење на светлината од далечна ѕвезда додека Хирон поминува пред неа. Овој метод им овозможил да ја реконструираат околината околу телото со точност од неколку километри.
Поглед во создавањето на светови
„Хирон е природна лабораторија,“ додава астрономот Брага Рибас од Универзитетот во Технологија на Парана. „Неговите прстени ни овозможуваат да ги разбереме механизмите на создавање не само на прстени и месечини, туку и на многу други динамични структури во универзумот.“
Со ова откритие, човештвото добива редок увид во процесот на раѓање на еден прстенест систем – еден мал, леден сведок на големите тајни на космосот.
Извор: Independent
