Нуклеарната електрана Запорожје веќе десетти ден по ред е исклучена од украинската електрична мрежа и работи без надворешно напојување, што создава сè поризична ситуација, предупредија експертите.
Кризата вчера ја спомна и рускиот претседател Владимир Путин во својот говор, повторно обвинувајќи ја Украина и покрај докази кои укажуваат на спротивното, и заканувајќи се со одмазднички напади врз украинските нуклеарни електрани, пишува Kyiv Independent.
Експертите потенцираат дека опасноста во најголемата нуклеарна електрана во Европа е реална. Украинскиот државен оператор Енергоатом предупреди дека дизел генераторите кои моментално го напојуваат постројката се дизајнирани само за краткотрајна итна употреба. Нивен дефект би можел да доведе до губење контрола над безбедносните системи.
Претседателот Володимир Зеленски на 30 септември ја опиша ситуацијата како „критична“, наведувајќи дека еден од генераторите веќе откажал. Со ова се согласува и Најмедин Мешкати, професор на Универзитетот на Јужна Калифорнија, кој потврди дека дизел генераторите „не се дизајнирани за работа во толку долг период“.
„Ова е ризична ситуација бидејќи итните генератори се големи машини и лесно може да се расипат. Тие се поуздани, но истовремено бараат високо одржување поради трошење“, рече Мешкати, додавајќи: „Немаше да ме изненади ако некој од нив откаже по овој период на работа.“
Од украинското Министерство за енергетика соопштија дека ситуацијата дополнително ја комплицира фактот што руските сили не ги изведуваат планираните поправки и одржување. Тие предупредуваат дека тоа може да доведе до нуклеарна или радијациона несреќа со прекугранични последици.
„Ниту една нуклеарна електрана во светот никогаш не била во иста ситуација како НЕ Запорожје и неможно беше било што да се предвиди“, додаде портпаролот на министерството.
Обвинувања за многу прецизна саботажа
Нуклеарната електрана Запорожје е под руска окупација од март 2022 година. Иако шесте реактори се исклучени, постројката сè уште има потреба од електрична енергија за ладење за да се спречи нуклеарен инцидент. Руски трупи на 23 септември го погодиле далекуводот, прекинувајќи ја врската на електраната со украинската мрежа, што е десетти и најдолг таков прекин од почетокот на инвазијата.
Додека руските државни медиуми ја обвинуваат Украина за нападот, Greenpeace Украина на 1 октомври објави истрага во која се наведува дека нема докази за воени удари во близина на далекуводот.
Нуклеарниот експерт на Greenpeace, Јан Ванде Пут, изјави дека Русија може да ја поправи линијата „во рок од неколку часа“.
„Но тие тоа не го прават. Создале криза и сакаат да ја управуваат како политичка стратегија. Тоа е многу прецизна саботажа“, рече Ванде Пут.
Стратегија на нуклеарен уцена
Слично мислење изнесе и претседателот Зеленски, кој тврди дека „Русија намерно создава закана од радијациони инциденти“. Иако Ванде Пут смета дека електраната „ќе експлодира утре“, предупредува дека ситуацијата е сериозна на долг рок.
„Тие (Русите) може да дозволат кризата да се влоши… Можат да се приближуваат до таа точка во текот на наредната недела и да ја користат како нуклеарна уцена. Тоа е нивната стратегија“, додаде тој.
Дмитро Орлов, градоначалник на Енергодар, изјави дека руските сили вршеле притисок врз персоналот до таа мера што постројката е претворена во воена база.
„Нуклеарната електрана повеќе не се користи како енергетско постројување, туку исклучиво за воени цели, а целта е јасна – меѓународен притисок“, изјави Орлов.
Цели на Русија и реакција на светот
Министерот за надворешни работи Андриј Сибиha на 2 октомври изјави дека Русија намерно ја држи електраната исклучена бидејќи се подготвува да ја приклучи на својот енергетски систем. Greenpeace исто така објави извештај базиран на сателитски снимки што укажува дека Русија сака да го рестартира еден од реакторите и да ја приклучи мрежата на окупираните територии.
Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) соопшти дека е во контакт со двете страни за да овозможи брзо повторно приклучување на мрежата. Европската Унија ги повика Русија „веднаш да ги прекине сите воени операции околу нуклеарната електрана“ и да ги повлече своите сили, осудувајќи ја окупацијата како нелегална.
