Дебелината не е само естетски проблем – тоа е сериозна метаболичка болест која го зголемува ризикот од бројни здравствени проблеми, вклучувајќи дијабетес, срцеви заболувања и висок крвен притисок. Во развиените земји, секој трет човек е дебел (35 проценти), а загрижувачки е што нивниот број – вклучувајќи ги и децата – постојано расте. Тоа е хронично метаболичко заболување кое настанува кога телото го складира вишокот маснотии до степен што може да го загрози здравјето и да доведе до сериозни компликации.
Зошто се јавува, какви последици може да има и како најефикасно да се лекува?
Во коренот на дебелината лежи енергетскиот дисбаланс – внесуваме повеќе калории отколку што согоруваме. Но, неговото појавување не зависи само од прекумерно внесување храна и недоволно вежбање, туку е поврзано и со генетика, хормонални пореметувања, стрес, слаб квалитет на сон, социјални фактори, но и со одредени лекови како што се глукокортикоиди, контрацептиви, антихистаминици, антидепресиви и инсулин.
Хипократ одамна рекол дека „дебелината не е само болест сама по себе, туку и закана за развој на други болести“, а современата медицина го потврдува тоа.
Дебелината го зголемува ризикот од срцеви заболувања, висок крвен притисок, мозочен удар, дијабетес, одредени видови на рак, неплодност, проблеми со дишењето при спиење, болести на зглобовите и коските, предупредуваат лекарите.
Дебелината води до повеќе од 200 различни болести, првенствено дијабетес, отпорност на инсулин, хипертензија, болести на срцето и крвните садови, мозочен удар, венска тромбоза и многу други.
Дали е подобро да се биде „јаболко“ или „круша“?
Најчесто користената мерка за дебелината е БМИ (индекс на телесна маса), која се пресметува со делење на телесната тежина (кг) со квадратот на висината (m²). Според овој индекс: БМИ 25 – 30 kg/m² укажува на прекумерна тежина. БМИ 30 – 35 kg/m² укажува на умерена дебелина (класа I) БМИ 35 – 40 kg/m² укажува на тешка дебелина (класа II) БМИ > 40 kg/m² укажува на екстремна дебелина (класа III) – Степенот на дебелина сè уште не е вистински параметар за ризик по здравјето, подобар показател е локацијата на таложење на масното ткиво. Така, маснотиите што се акумулираат околу половината (абдоминална или висцерална дебелина од „тип на јаболко“) носи поголем ризик за здравјето од онаа што се депонира околу колковите (глутеофеморална или поткожна дебелина од „тип на круша“).
Според медицинските упатства, обемот на половината поголем од 88 см кај жените и 102 см кај мажите укажува на зголемен ризик од метаболички и срцеви заболувања.
Нови поделби
Во последниве години, се зборува за поделба на дебелината на клиничка и претклиничка. Клиничката дебелина се однесува на здравствени проблеми предизвикани од вишок телесни масти – како што се тешкотии во движењето, проблеми со дишењето или проблеми со срцето. Претклиничката дебелина, пак, значи дека лицето сè уште нема изразени симптоми, но е изложено на висок ризик да ја развие болеста во иднина. Висцералните маснотии, кои се акумулираат во абдоменот, не се само пасивен „простор за складирање“, туку е активно метаболичко ткиво кое лачи над 60 различни супстанции (адипокини, првенствено лептин и адипонектин) кои можат да ја намалат чувствителноста на инсулин и да го забрзаат развојот на атеросклероза и дијабетес тип 2. Третманот вклучува ендокринолог, нутриционист и психолог.
Дебелината е хронично воспаление со низок интензитет што доведува до бројни метаболички нарушувања кои го намалуваат квалитетот на животот.
Третман на повеќе нивоа
Лекувањето на дебелината е долгорочен процес кој бара сериозни промени во животниот стил. Не постои орган во телото на дебел човек кој не страда од последиците од вишокот маснотии, поради што е важно навремено да се реагира. – Клучот на успехот лежи во правилната исхрана, физичката активност и психолошката поддршка, а во потешките случаи се користат лекови или дури и хируршки методи. Со оглед на тоа дека дебелината го зголемува ризикот од хронични заболувања и го скратува животниот век, неопходен е мултидисциплинарен пристап во неговото лекување – тим од експерти во кој се вклучени ендокринолог, нутриционист и психолог.
Во Македонија од 30 до 35 отсто граѓани имаат проблем со дебелина, додека во светот бројката изнесува една милијарда. За десет години, според проекциите оваа бројка ќе порасне за 50 отсто, и тоа не само во развиените држави, туку и во државите што се во развој како што е Македонија. Институтот за јавно здравје бара даноци за засладени пијалоци и забрана за рекламирање храна со шеќер, сил и заситени трансмасти.
Во Македонија, 30,4% од децата на возраст од 6 до 9 години живеат со вишок на килограми. Од нив, 13,8% имаат прекумерна тежина, а 4,4% со „екстремно дебели“.
„Досегашните напори, кои главно беа насочени кон поединците, веќе не се доволни. Време е да се обединиме за промена на системите кои ја поддржуваат оваа здравствена криза. Време да ја поразиме т.н. ’обезогена средина’, беше порачано вчера од македонските лекари по повод Светскиот ден на дебелината.
