Најкорумпираните земји во светот се оние што се уништени од конфликти, сиромаштија и политичка нестабилност.
Корупцијата не е само кражба на јавни средства. Таа има длабоки последици: го успорува развојот, ја загрозува правдата, ги одвраќа инвеститорите и – што е сѐ поактуелно – ја саботира борбата против климатските промени. Во земјите со високо ниво на корупција, јавноста ретко има пристап до информации, граѓанското учество е ограничено, а законите се применуваат селективно – што дополнително ја поткопува борбата за здрава животна средина, здравје и правда.
Но како можеме да знаеме каде е највисоко, а каде најниско нивото на корупција? И што велат податоците?
Одговорот го дава Индексот на перцепција на корупцијата (CPI), најпознатиот глобален инструмент за мерење на корупцијата во јавниот сектор, кој од 1995 година го објавува Transparency International. CPI не ги мери вистинските случаи на корупција, туку перцепцијата – односно колку експертите и деловните луѓе сметаат дека јавниот сектор во одредена земја е корумпиран.
„Корупцијата е глобална закана која постојано се менува и прави многу повеќе од поткопување на развојот – таа е клучна причина за падот на демократијата, нестабилноста и кршењето на човековите права. Меѓународната заедница и секоја држава мораат да ја направат борбата против корупцијата приоритет на долги патеки. Тоа е клучно за спротивставување на авторитаризмот и обезбедување мирен, слободен и одржлив свет“, изјави Франсоа Валеријан, претседател на Transparency International.
Како изгледа рангирањето?
Индексот се базира на 13 независни извори и секоја година рангира 180 земји на скала од 0 (многу корумпирана) до 100 (многу чиста). Резултатите за 2024 година откриваат загрижувачки трендови – во повеќе од две третини од земјите корупцијата е висока или стагнира, а глобалниот просек останува само 43 поени.
На врвот на листата, традиционално, се наоѓаат:
- Данска (90 поени)
- Финска (88)
- Сингапур (84)
Овие земји имаат силни институции, транспарентност и ефикасно судство. Тие покажуваат како стабилните демократии можат да го минимизираат нивото на корупција.
На дното на листата се:
- Јужен Судан (8 поени)
- Сомалија (9)
- Венецуела (10)
Следуваат Сирија, Јемен, Либија, Еритреја, Екваторијална Гвинеја, Никарагва и Судан – земји со разурнати институции, слаба владеење на правото и длабока политичка и економска криза.
Хрватска и регионот
Во 2024 година, Хрватска се најде на 63. место со 47 поени, што е пад во однос на претходната година (50 поени, 57. место). Со тоа, Хрватска се вбројува меѓу најкорумпираните членки на ЕУ.
Од 27 членки на ЕУ, полоши резултати имаат само:
- Романија (46)
- Малта (46)
- Бугарија (43)
- Унгарија (41)
Соседите
- Словенија: 60 поени (36. место)
- Црна Гора: 46 поени
- Србија: 36 поени
- Босна и Херцеговина: 35 поени
Во споредба со развиените ЕУ-членки и скандинавските земји, регионот сѐ уште е далеку од посакуваните стандарди. Земјите со силни демократски институции и граѓански слободи имаат најниско ниво на корупција. Политичката волја, слободни медиуми и независно судство се клучни за борба против корупцијата. Просечниот CPI резултат за целосни демократии изнесува 73, додека за авторитарни режими само 33.
