Дали некогаш сте се запрашале зошто избираме брзи награди и како да го научиме мозокот да ги сака долгорочните придобивки?
Мал тренер по име Допамин
Замислете ја следната ситуација: завршивте со напорен ден и пред вас имате избор – дали сакате да одите на кратка прошетка или да отворите кеса чипс и да пуштите нова епизода од серијата? Ако почесто се одлучувате за чипс и порција, не сте сами. Виновникот не е (само) слаб карактер, туку и хемијата во нашиот мозок – првенствено допаминот, невротрансмитерот кој го контролира чувството на награда и мотивација.
Допаминот работи како мал „тренер“ во нашиот мозок. Тој нè турка кон работи што брзо носат задоволство: слатки, известување на телефон, купување нова гардероба. Ова се таканаречените брзи награди – моментално чувство на задоволство, но без значаен придонес кон нашето долгорочно здравје или среќа.
Проблемот се јавува кога мозокот почнува да се „навикнува“ на вакви моментални допамински удари. Како и со секој тренинг – колку повеќе вежбаме, толку подобри стануваме. Ако постојано избираме брзи награди, нашиот мозок станува помалку чувствителен на нив, па затоа ни требаат сè повеќе стимули за да се чувствуваме задоволни.
Со одложување на задоволството кон среќа
Долгорочните награди, како што се редовно вежбање, учење нова вештина или заштеда на пари, функционираат на сосема поинаков начин. Тие бараат одложување на задоволството, но градат постабилно чувство на среќа и исполнетост на долг рок. За жал, допаминскиот систем не ги препознава веднаш – па затоа брзата, веднаш достапна опција често победува.
Добрата вест е дека мозокот може да биде „претрениран“.
Еве неколку трикови:
- Поделете ја целта на мали чекори. Ако сакате да трчате 5 км, започнете од 1 км и наградете се со пофалби или ритуал што ви се допаѓа. Допаминот реагира на достигнувањата, па секој мал успех ќе стане „мини награда“.
- Воведете мали, но пријатни ритуали. На пример, шолја од вашиот омилен чај по тренингот. Го поврзува трудот со пријатен исход.
- Визуелизирајте го резултатот. Мозокот сака да ја „види“ наградата – па затоа помага да се замисли чувството на задоволство кога ќе завршите книга или ќе заштедите за патување.
- Ограничете ги одвлекувањата на вниманието. Ако вашиот телефон е вашиот прв извор на брзи награди, држете го подалеку од вас додека работите на нешто важно.
На крајот на краиштата, поентата не е целосно да ги избегнувате малите моментални задоволства – тие имаат свое место во животот. Клучот е во рамнотежата: ако го научиме мозокот да ги цени и долгорочните придобивки, секој избор што ќе го направиме ќе стане инвестиција во постабилно задоволство и поздрава среќа.
