Повеќе од 41 милион луѓе во ЕУ живеат во домови кои не можат доволно да се загреат, а земји како Бугарија, Грција, Турција и Шпанија се најтешко погодени од енергетската сиромаштија. И покрај падот на цените на енергијата во 2025 година, милиони Европејци сè уште ја поминуваат зимата во ладни станови поради ниски приходи и лоша изолација.
Пропорцијата на луѓе во ЕУ кои не се во можност да ги одржуваат своите домови доволно топли се зголеми по енергетската криза предизвикана од руската инвазија на Украина.
Домувањето е основно социјално право, но десетици милиони Европејци се принудени да живеат во ладни домови.
Според податоците на Евростат, повеќе од 41 милион луѓе во ЕУ не можат да си дозволат соодветно да ги загреат своите домови, што е 9,2% од населението.
Околу две третини од оние кои живеат во „енергетска сиромаштија“ се во четирите најголеми економии на ЕУ.
Иако живеењето во ладен дом може да биде емоционално исцрпувачко, тоа носи и сериозни здравствени ризици. Студиите покажуваат дека студените средини го зголемуваат ризикот од мозочен удар и респираторни инфекции, како и повреди што произлегуваат од намалена спретност.
Стапките на енергетска сиромаштија значително варираат од земја до земја. Процентите можеби не изгледаат драматично на прв поглед, но кога ќе се преведат во број на засегнати лица, сериозноста на проблемот станува јасна.
Користејќи ги податоците за населението од 1 јануари 2024 година, Euronews Business го пресмета бројот на луѓе погодени од оваа форма на сиромаштија.
Во ЕУ, процентот на луѓе кои не можат да ги загреат своите домови се движи од 2,7% во Финска до 19% во Бугарија и Грција.
Кога ќе се вклучат земјите кандидати за членство во ЕУ и земјите од ЕФТА, тој опсег се движи од 0,7% во Швајцарија до дури 33,8% во Албанија. Северна Македонија е исто така исклучок со 30,7%.
Овој удел надминува 10% во Литванија, Шпанија, Португалија, Турција, Кипар, Црна Гора, Франција и Романија.
Процентот на луѓе кои не можат да го одржат својот дом доволно топол е помал од просекот на ЕУ во Италија и Германија. Бројките за Велика Британија не се целосно споредливи бидејќи најновите достапни статистички податоци се од 2018 година, кога стапката беше 5%.
Турција, Шпанија и Франција се предводници
Меѓу 36-те анализирани земји, Турција бележи најголем број луѓе погодени од енергетска сиромаштија. Иако стапката се подобри во последните години, 12,9 милиони луѓе не можеа да ги загреат своите домови во 2024 година.
Во првата половина од 2025 година, Турција имаше втори најевтини цени на природен гас, и во евра и во стандардите за куповна моќ (PPS), според податоците на Евростат.
Кога станува збор за електрична енергија, Турција има најниски цени во евра и трети најниски во PPS.
Со други зборови, и покрај ниските цени на енергијата, голем дел од населението сè уште страда од енергетска сиромаштија.
Во Шпанија, 8,5 милиони луѓе живеат во домови кои не можат соодветно да ги загреат, додека бројот во Франција е 8,1 милиони. 5,3 милиони луѓе се погодени во Германија и 5,1 милиони во Италија.
Што ја поттикнува енергетската сиромаштија?
Според Европската комисија, енергетската сиромаштија се јавува кога домаќинството мора да ја намали потрошувачката на енергија толку многу што тоа негативно влијае на здравјето и благосостојбата на неговите членови.
Овој проблем е главно поттикнат од три клучни фактори: голем удел на трошоците за енергија во буџетот на домаќинствата, ниски приходи и слаба енергетска ефикасност на зградите и апаратите.
„Кризата предизвикана од пандемијата COVID-19, потоа порастот на цените на енергијата и руската инвазија на Украина во февруари 2022 година дополнително ја влошија веќе тешката ситуација за многу граѓани на ЕУ“, објави Комисијата.
Пропорцијата на луѓе кои не можеа да ги загреат своите домови постепено се намалува од 2011 година и достигна најниско ниво во 2019 и 2021 година, пред повторно да се зголеми. Минатата година беше забележан нов пад.
Според Комисијата, овој позитивен тренд е резултат на комбинација од различни фактори. Намалувањето на малопродажните цени на гасот и електричната енергија, спроведувањето мерки за енергетска ефикасност во земјите од ЕУ и подоброто разбирање на енергетската сиромаштија и населението погодено од неа се наведуваат како клучни.
