Менталното здравје одамна престана да биде лична тема. Денес, кога мажите се 3,7 пати поверојатно од жените да извршат самоубиство, кога во многу европски земји самоубиството останува водечка причина за смрт кај мажите под 50 години, станува јасно дека ова не е индивидуален проблем – ова е системска криза што бара системски одговори. Ниту бројките, ниту тагите зад нив повеќе не можат да се игнорираат.
Се зборува за кампањи, за свесност, за „обрати се кај некого“. Тоа е важно, но не е доволно. Свесноста не ја плаќа киријата, не обезбедува стабилна работа, не ги решава притисоците што доаѓаат со очекувањето „да бидеш силен“. Свесноста не може да ја замени терапијата што чини повеќе отколку што многумина можат да платат. И најважно: свесноста не може да го промени фактот дека општествените структури често ги туркаат мажите кон работ на молчењето.
Истражувањата покажуваат дека најранливата група се мажите во најодговорните години – меѓу 35 и 55. Тоа е период кога најчесто градат семејство, отплаќаат кредити, учествуваат на пазарот на трудот, и кога притисокот да „не потфрлат“ станува најсилен. Во тие години, економските шокови, нестабилните договори, зависностите, стравот од неуспех или губење на статус стануваат дополнителен товар што често се носи тивко и самостојно. Тишината тука не е личен избор – таа е производ на културни норми, воспитување, очекувања и социјални услови во кои ранливоста се толкува како слабост.
Затоа менталното здравје е политичко. За да им се помогне на мажите, не е доволно да се повтори „побарај помош“. Треба да се создаде реален контекст во кој барањето помош е возможно и достапно. Треба да се обезбедат услуги што не се луксуз, туку дел од системот – достапни, бесплатни или субвенционирани, а не резервирани за привилегираните. Треба да постојат услови во кои работните места не создаваат хроничен стрес, во кои прекарноста не е норма, а домувањето не претставува трајна борба за опстанок. Треба да се градат заедници во кои мажите имаат право на ранливост, во кои не се очекува да ја носат тагата сами, и во кои поддршката не е стигма.
Дополнително, Европа мора да се справи со уште една опасност што посебно ги погодува мажите: социјалната изолација. Таа е еден од најсилните предиктори за самоубиство. Ова не е личен избор, туку резултат на динамика во која луѓето живеат под стрес, се селат почесто, имаат помалку време, а јавните простори за дружење и поврзување исчезнуваат. Пресечната точка меѓу економската несигурност, културните норми и недостапната психолошка поддршка создава совршена бура, која најчесто ги погодува токму мажите.
Во Европа, бројот на психолози расте, но растат и цените. Мажите со среден или низок доход најчесто остануваат без поддршка. Во многу земји, терапијата е привилегија, а не право. Но менталното здравје не смее да биде луксузна услуга. Потребни се локални центри, системски политики, достапна терапија, психолошка поддршка на работните места, програми за поддршка на зависности и мерки кои стигнуваат до луѓето кои најмногу им требаат – а тоа се мажите што веќе не гледаат излез.
Менталното здравје е политичко затоа што условите за живот се политички. За да се поддржи менталното здравје на мажите, потребна е промена на културата, но и промена на политиките: од тоа како ги воспитуваме момчињата, до тоа какви работни услови толерираме; од тоа како зборуваме за мажевноста, до тоа дали создадеме општества во кои ранливоста не е срам туку човечност.
Треба да градиме повеќе безбедни простори, повеќе достапни услуги и заедници што не исклучуваат. Треба да создадеме општества во кои менталното здравје е подеднакво важно како физичкото, и во кои мажите не се оставени со тишината како единствена опција. Само така ќе изградиме систем во кој мажите живеат подолго, поздраво и послободно. Европа што не реагира само кога веќе е доцна, туку спречува – и спасува.
