Конфликти, климатски катастрофи и економски притисоци продолжуваат да ги тераат милиони луѓе да ги напуштаат своите домови во потрага по безбедност и подобар живот. На Меѓународниот ден на мигрантите, Обединетите нации потсетуваат дека миграцијата не е привремена криза, туку трајна глобална реалност што бара долгорочни, одговорни и хумани политики.
Генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, по повод овој ден порача дека правата на секој мигрант мора да бидат заштитени и дека миграцијата треба да биде достоинствена и безбедна за сите. Тој предупреди дека изминатата година била обележана со рекордни нивоа на внатрешно раселување, растечки хуманитарни потреби и трагично – највисок досега број на загинати мигранти на транзитните рути.
Миграцијата не е само криза – туку и економска и општествена реалност
Покрај сериозните ризици и човечки трагедии, Обединетите нации укажуваат дека миграцијата носи и значајни можности. Милиони мигранти ширум светот имаат клучна улога во пазарите на труд, особено во земји со недостиг од работна сила и со стареење на населението. Тие пополнуваат празнини во клучни сектори, поттикнуваат иновации и претприемништво и придонесуваат за економска динамика.
Преку дознаките што ги испраќаат, мигрантите обезбедуваат егзистенција за своите семејства и поддршка за економиите на земјите од кои потекнуваат. Проекциите покажуваат дека дознаките кон земјите со низок и среден приход ќе достигнат рекордни 685 милијарди долари, што ја потврдува економската тежина на човечката мобилност во глобален контекст.
Темата за 2025 година, „Мојата голема приказна: култури и развој“, ја нагласува токму оваа димензија – миграцијата како двигател на економски раст, културно збогатување и општествена поврзаност.
Европа: помеѓу потребата од мигранти и политиката на одвраќање
Во Европа, миграцијата одамна престана да биде само хуманитарно прашање и се претвори во едно од централните политички и безбедносни теми. Од една страна, европските економии се соочуваат со сериозен недостиг од работна сила и длабоки демографски проблеми. Од друга, расте политичкиот притисок за построга контрола на границите и ограничување на нерегуларната миграција.
Одговорот на Европската унија во последните години оди во две насоки: зајакнување на надворешните граници, забрзување на азилските процедури и поефикасни враќања, паралелно со обид да се воспостави заеднички систем за управување со миграцијата и азилот. Новиот Пакт за миграција и азил е замислен како компромис меѓу различните национални интереси, но истовремено отвора сериозни дилеми за балансот меѓу безбедноста и заштитата на човековите права.
Менаџирање на мигрантскиот егзодус: контрола наместо решенија
Во последните години, европскиот одговор на миграцијата сè повеќе се обликува од логиката на контрола и одвраќање, а сè помалку од долгорочни решенија. Овој тренд е јасно видлив во ставовите и политиките на клучните европски лидери.
Италијанската премиерка Џорџа Мелони ја постави миграцијата во центарот на својата безбедносна и надворешна политика, со акцент на зајакнување на поморската контрола и договори со земји од Северна Африка за спречување на поаѓањето на мигрантите. Италија отворено бара европска солидарност, но истовремено поддржува строги мерки за ограничување на пристигнувањата.
Во Германија, канцеларот Фридрих Мерц се соочува со силен притисок да воспостави построга миграциска политика. Иако германската економија и понатаму има потреба од странска работна сила, владата го става акцентот на забрзани азилски постапки, проширување на листата на „безбедни земји“ и поефикасни механизми за враќање. Овој пристап се развива и под влијание на растечката поддршка за крајнодесничарската AfD, која миграцијата ја користи како централна политичка тема.
Францускиот претседател Емануел Макрон се обидува да балансира меѓу хуманитарната реторика и безбедносните грижи, поддржувајќи заеднички европски одговор, додека паралелно се заострува националното законодавство за нерегуларна миграција и интеграција.
На ниво на Европската унија, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен го промовира Пактот за миграција и азил како механизам за ред и предвидливост, иако критиките укажуваат дека системот повеќе ја институционализира логиката на задржување и враќање, отколку солидарна распределба и интеграција.
Заедничкиот именител на овие пристапи е јасен: европската политика сè повеќе управува со бројки и граници, а сè помалку со причините за миграцијата и долгорочната интеграција. Хуманитарните организации предупредуваат дека ваквиот пристап не ја намалува миграцијата, туку ја прави поопасна.
Велика Британија: надвор од ЕУ, но со директни последици за Македонија
Во Велика Британија, миграцијата останува едно од најексплозивните политички прашања и по Брегзит. Британските власти најавуваат модели за справување со нерегуларната миграција кои вклучуваат трансфер на лица чии барања за азил се одбиени во трети земји надвор од Обединетото Кралство. Иако овие планови сè уште се предмет на правни и дипломатски спорови, самите најави создаваат несигурност и тензии во земјите од регионот.
Во Македонија, овие најави внесуваат дополнителни турбуленции поради недостигот од јасни информации, транспарентни договори и прецизни објаснувања од институциите. Свежото сеќавање на балканската мигрантска рута и слабите институционални капацитети го прават ваквиот тип сценарија особено чувствителни. Случајот со Велика Британија покажува дека миграциските политики на големите држави, дури и кога се формално надвор од ЕУ, имаат директни и потенцијално дестабилизирачки ефекти врз помалите земји.
Македонија и мигрантската криза: искуство што не се претвори во политика
Македонија веќе има директно искуство со масовни миграциски движења. За време на кризата во 2015 и 2016 година, низ земјата транзитираа стотици илјади луѓе, главно бегалци од Сирија, Авганистан и Ирак. Државата функционираше како транзитен коридор, со привремени решенија, итни мерки и значителна зависност од меѓународните организации и волонтерските мрежи.
Иако кризата беше третирана како привремена, таа ги откри системските слабости: ограничени капацитети, недоволна координација и отсуство на долгорочна миграциска стратегија. По затворањето на балканската рута, темата исчезна од јавниот фокус, без сериозна институционална анализа и подготовка за идни сценарија.
Денес, овие искуства ретко се користат како поука. Наместо јасна стратегија и отворена јавна дебата, миграцијата повторно се отвора преку шпекулации и полуинформации, што создава простор за страв и политичка манипулација. Суштинскиот проблем не е миграцијата сама по себе, туку отсуството на планирање, капацитет и транспарентна комуникација.
Mиграцијата како огледало на општествата
Пораката по повод Меѓународниот ден на мигрантите е јасна: потребни се попаметни политики, посилна меѓународна соработка и обновена посветеност за миграцијата да функционира во корист на сите.
Миграцијата не е ниту закана, ниту магично решение. Таа е огледало на глобалните нееднаквости, климатските промени и политичките конфликти. Начинот на кој Европа – и Македонија – ќе одговорат на овој предизвик ќе покаже колку навистина се посветени на вредностите што често ги повикуваат: човеково достоинство, солидарност и одржлива иднина.
Зашто секоја мигрантска приказна е приказна за отпорност и надеж. А кога тие приказни се поврзуваат, стануваат дел од една поголема – за пофер, поодржлива и поинклузивна иднина.
