Петнаесет тони црвени пиперки извезени од Северна Македонија беа повлечени од продажба на хрватскиот пазар откако лабораториските анализи утврдија опасно високо присуство на пестицидот метомил, супстанца чија употреба е строго забранета во земјата, пренесува Радио Слободна Европа.
Според податоците објавени од Европскиот систем за безбедност на храна (RASFF), откриено е ниво од 0,049 mg/kg, што е речиси петпати повеќе од дозволената граница од 0,01 mg/kg. Овој наод претставува сериозен ризик за здравјето на потрошувачите, а случајот веќе предизвика реакции кај надлежните институции, експертите и пошироката јавност.
Што е метомил и зошто е толку опасен?
Метомил е исклучително токсичен инсектицид кој, според професорот по биохемија Велимир Стојковски, има потенцијал да предизвика акутни и хронични здравствени проблеми, како што се мачнина, вртоглавица, конфузија, респираторна парализа, па дури и смрт. Тој се апсорбира брзо преку кожата, дишните патишта или преку дигестивниот систем, а неговиот ефект се должи на инхибирање на ензимот холинестераза, кој игра клучна улога во преносот на нервните импулси во човечкиот организам. Според експертите, нарушувањето на овој механизам може да има далекусежни последици по целокупното здравје.
Иако македонските регулативи јасно забрануваат увоз, продажба и користење на препарати што содржат метомил, не е целосно јасно како оваа супстанца се нашла во извезените пиперки. Извозникот, според соопштението од Државниот инспекторат за земјоделство, не е сам производител, туку ги откупил пиперките од други правни субјекти кои соработуваат со индивидуални земјоделци.
Се наведува дека извозникот извршил неколку анализи на своите производи, во акредитирани лаборатории во земјата и странство, но според тврдењата на Инспекторатот, досега не се добиени резултати кои укажуваат на зголемени или недозволени количини на пестициди. Сепак, хрватските надлежни служби открија присуство на метомил по влезот на пратката во земјата и соодветно ја повлекоа од продажба, како што информира RASFF. Одговорноста сега се бара кај извозниците, откупувачите и земјоделците, а контролите се веќе започнати.
Последици за македонскиот извоз и земјоделците
Ова е веќе четврта по ред пратка од Северна Македонија што е повлечена од хрватскиот пазар во текот на 2025 година поради слични наоди. Во претходните случаи се детектирани пестициди како хлорпирифос, форметанат и имидаклоприд, сите забранети или ограничени за употреба во Европската Унија. Овие повторени инциденти го доведуваат во прашање кредибилитетот на македонскиот систем за контрола на квалитет и безбедност на земјоделските производи и можат сериозно да му наштетат на извозот, особено на европските пазари кои се главни дестинации за македонските производи. Дополнително, ваквите случаи го поткопуваат и кредибилитетот на домашните институции, особено ако се покаже дека извозот се вршел без соодветна и објективна контрола на терен.
Нарушувањата се одразуваат не само на извозот, туку и на внатрешната доверба на граѓаните кон безбедноста на храната. Јавноста сѐ повеќе бара транспарентност, ригорозни контроли и одговорност од сите чинители во синџирот – од производителите, преку откупувачите, до институциите задолжени за инспекциски надзор. За да се заштити јавното здравје и меѓународниот углед на македонското земјоделство, потребна е итна интервенција, строги санкции за прекршителите и воспоставување функционален систем на следливост и контрола.
„Сѐ додека не се обезбеди целосна отчетност и ефикасен механизам за превенција на вакви случаи, постои ризик Македонија да биде исклучена или ограничена на некои европски пазари, што би имало сериозни економски последици за земјоделскиот сектор. Случајот со метомил во пиперките не е само скандал – тој е предупредување дека е време за сериозни реформи во начинот на кој се одгледува, контролира и извезува македонската храна“ велт експерти.
