Некогаш, нашите предци имале пошироки вилици и подобро порамнети заби. Денес, милиони луѓе носат протези, гумени ленти, па дури и се подложуваат на хируршки зафати за да добијат „совршена“ насмевка. Што се променило во меѓувреме?
Истражувањата покажуваат дека неправилно поставените заби – состојба позната како малоклузија – станале многу почести кај современите луѓе. Главниот осомничен? Промената во исхраната. Преминот од сурова, тврда храна кон мека и преработена храна ја намалил потребата од силно џвакање, што, со текот на генерациите, довело до појава на помали вилици.
Од ловци-собирачи до земјоделци – еволуција на лицето
Раните луѓе имале цврсти вилици, подготвени да се справат со влакнести зеленчуци, сурово месо, семиња и ореви. Но, со појавата на земјоделството пред околу 12.000 години, исхраната станала поразновидна, но и помека. Со тоа дошло и до анатомски промени.
„Кога ја добивате храната директно од природата, таа е многу потврда отколку онаа што е зготвена или обработена“, вели проф. Сју Херинг, ортодонт од Универзитетот во Вашингтон. Меката исхрана значела помало механичко оптоварување на вилицата, а помалата употреба на мускулите довела до послабо развиени коски.
Овие промени не се само резултат на еволуцијата – тие се видливи и во текот на индивидуалниот живот. Според д-р Мира Лерд од Универзитетот во Пенсилванија, „Ако не ви се потребни силни мускули за џвакање, телото нема да троши енергија на градење масивни коски.“
Кога забите немаат каде да одат
Проблемот се јавува кога забите остануваат исти по големина, а просторот во вилицата се намалува. Ова резултира со преполнување, збиеност и искривување – особено кај умниците, кои сè почесто не излегуваат воопшто.
„Вилицата се развива напред, отворајќи простор за никнување на забите“, објаснува д-р Џули Лоренс, антрополог од Универзитетот во Невада. „Ако тој простор не постои, забите се туркаат едни со други.“
Истражувањата покажуваат дека стапката на малоклузии значително се зголемила по индустријализацијата, но научниците предупредуваат дека фосилните податоци се ограничени и понекогаш селективни – подобрите заби имаат поголеми шанси да се сочуваат.
Дали сме опседнати со „совршени“ заби?
Иако искривените заби може да имаат еволутивна и анатомска основа, експертите велат дека не треба да се занемари и влијанието на модерните естетски стандарди. „Денешното општество е многу почувствително на козметичките недостатоци“, вели Херинг. „Можеби сме само повнимателни и повознемирени отколку што биле луѓето во минатото.“
На крајот, искривените заби се резултат на сложена комбинација од исхрана, генетика, анатомија и културни очекувања. Но, едно е јасно: нашите насмевки – и нашите вилици – никогаш не биле имуни на промените што ги носи цивилизацијата.
Извор: National Geographic
