Хенри Кисинџер беше најмудриот меѓу американските лидери во надворешната политика, но истовремено и најнесвесен ,со најголемото политичко наследство – и оној кој најмногу треба да го проучуваме за да научиме што не треба да правиме.
Кисинџер работеше за да ги шармира новинарите и има многу лекции од неговите достигнувања но и од неговите неуспеси.
Кисинџер беше интелектуално брилијантен и го знаеше тоа. Имаше капацитет да гледа зад аглите, да ги согледа можностите за промени и потоа неуморно да работи за да ги постигне. Тргнувајќи од длабокото познавање на историјата, особено за периодот наречен „концертот на Европа“ од 19 век, предводен од принцот Метерних, тој успешно примени стратегии за рамнотежа на моќта. Ова служи како пример за тоа зошто навлегувањето во историјата не е само за ентузијасти и нуди големи сознанија за стратешко размислување.
Кина , на почетокот на администрацијата на Никсон беше изолирана и хаотична, а Црвената гарда дивееше низ земјата. Но, Кисинџер виде можност и ја негуваше на начини што доведоа до незамисливо: претседателска посета и на крајот нормализација на односите и експлозија на трговијата. Русија се чувствуваше доволно загрозена што го покани Никсон во Москва и потпиша значаен договор за контрола на оружјето.
Слично на тоа, Кисинџер виде дека војната во Јом Кипур од 1973 година создаде не само воена криза, туку и отвори многу дипломатски прашања, па тој се вклучи во дипломатија која на крајот помогна да се постави основата за мир меѓу Египет и Израел што го трансформира Блискиот Исток.
Сепак, за некој толку упатен во дипломатијата, тој беше слеп за силата на национализмот, а многу од неговите најлоши грешки вклучуваа отфрлање на малите земји како пиони што треба да се жртвуваат – заедно со луѓето во нив.
„Не можам да верувам дека силата од четврта класа како Северен Виетнам нема точка на прекршување“, рече еднаш Кисинџер, па го засили бомбардирањето по цена на човечки животи. Тој го гледаше светот низ призмата на големата моќ и не сфаќаше дека Виетнам и Камбоџа не се само домино и дека Виетконг не се мотивирани од наредбите од Москва, туку од длабоката желба да ја преземат контролата врз сопствената нација.
Кисинџер направи слична грешка во Бангладеш за време на тамошната војна во 1971 година, застанувајќи на страната на Пакистан додека масакрираше Хиндуси и Бенгалци. Беше неуспешно, но и непростливо. Многу стотици илјади загинаа, но Бангладеш сепак триумфираше – понижувајќи ги Соединетите држави и ослабувајќи ја нивната позиција во Јужна Азија.
Нешто слично се случи и во Источен Тимор. И на улиците на Источен Тимор или Бангладеш или Виетнам, Кисинџер не изгледа како надворешнополитички генијалец, туку како лут Американец кој никогаш не ја сфатил важноста на човечките животи.
Една од најголемите грешки што ги направи Америка во периодот по Втората светска војна е повторениот неуспех да ја цени силата на национализмот – а Кисинџер го покажа тоа. Катастрофите во Виетнам, Авганистан, Ирак, Иран и многу други места делумно ја рефлектираа несвесноста кон националистичките поплаки
Со милениуми, воената сила беше практично единствената валута во меѓународните работи. Како што рекол Тукидид во опишувањето на масакрот на Атињаните во Мелос: „Силните прават што можат, а слабите трпат што мораат“. Тоа беше екосистемот на Кисинџер и тој го совлада.
Сепак, тоа почна да се менува. На крајот од се , она што го разруши Советскиот Сојуз не беа проектилите, туку економијата, комуникациите и граѓанското општество – делумно напреднато со Хелсиншкиот договор, за кој Кисинџер помогна да се постигне во 1975 година.
Надворешно-политичката агенда во ерата на Кисинџер главно се однесуваше на границите, контролата на оружјето и сојузите. Сега таа агенда ае многу поширока, опфаќајќи ги климатските промени, трговијата со луѓе, компјутерски чипови, наркотици, човекови права, епидемии, економија и многу повеќе.
Една од силните страни на Соединетите Држави во поголемиот дел од минатиот век ширум светот беше меката моќ – восхитот за нашата демократија и слободи, копнежот за нашите филмови и видео игри, почитта кон нашите универзитети. Рамнодушноста на Кисинџер кон човековите права и демократијата понекогаш привремено ја зајакнуваше цврстата моќ додека ја загрозуваше меката моќ на државата.
Па , според ова , Кисинџер е премногу комплициран за да одговара на карикатурата на херојскиот државник или на воениот злосторник. Она што го пропуштаат неговите обожаватели е тоа што стотици илјади луѓе умреле непотребно поради неговите погрешни чекори, а неговите грешки во Виетнам, Јужна Азија и на други места ја оштетиле положбата на Америка. Она што неговите критичари го пропуштаат е тоа што тој го намали ризикот од војна меѓу суперсилите и на Блискиот Исток, додека во голема мера ја унапредува контролата на оружјето. На некој начин, тој го направи светот побезбеден.
Како можеме да ги примениме лекциите на Кисинџер?
Во случајот со Кина, една од земјите за која Кисинџер најмногу се грижеше, мислам дека лекцијата е важноста да се продолжи со ангажирање на Пекинг и да се изработат креативни начини за смирување на проблемот со Тајван, поради главната важност да се избегне војна на суперсили. Но, дека друга лекција е дека не треба да го игнорираме угнетувањето во Тибет и Ксинџијанг, поради прашањата за човековите права.
На Блискиот Исток, можеби поука е дека палестинските националистички аспирации за државност ќе се зајакнат додека не се остварат и дека „војната за мир“ (како што ја нарече Кисинџер) троши животи без всушност да го унапреди мирот.
Сепак, има и лекција за гледање надеж дури и во најтемните времиња, за имагинација да се види 10 чекори напред како завојуваните страни еден ден би можеле да се исцрпат себеси и да бидат подготвени да се ракуваат.
Извор: https://www.nytimes.com/2023/12/02/opinion/kissinger-china-gaza.html
