КомшиLOOK e една од поубавите работи кои му се случиле на Скопје, градот во кој културата стана центарилизрана, а просторот за алтернативната сцена е се потесен. Во една таква средина, како зрак топлина се појави КомшиLOOК кој замислува свет каде што уметноста и културата се развиваат преку динамичен социјален мултимедијален пристап, надминувајќи ги традиционалните граници.
КомшиLOOK ги активира занемарените простори, стратешки избирајќи локации кои ќе ги претвори во нови времени културни центри достапни за сите. Преку курирани мултимедијални искуства од повеќе различни дисциплини, има за цел да поттикне дијалог, да провоцира креативност и да инспирира позитивни општествени промени.
За КомшиLOОК разговаравме со Стефан Александар Јовановски, еден од творците на идејата за оживување на заборавените простори на градот: „Децентрализацијата на културата е од клучно значење за Скопје. Животот на градот лежи во неговите заедници, таму каде што луѓето живеат, комуницираат и го обликуваат своето секојдневие. Но, културните активности често се концентрирани во центарот, оставајќи многу области запоставени. Со тоа што ја носиме уметноста и културата во малите заедници, создадаваме можности луѓето да се поврзат, да се почувствуваат видени и да се гордеат со својата околина. Не станува збор само за уметност; тоа е и социјална цел. Го зајакнува заедништвото и им дава на луѓето причина да се собираат, разменуваат и растат заедно“
Tрн: Како настана КомшиLOOК?
Стефан: КомшиLOOK започна со едноставна, но трансформативна идеја: секојдневните простори на нашите населби да станат простори во кои ќе ја прославуваме културата и уметноста. Од секогаш не фасцинирало како уметноста може да ги зближи луѓето, особено на неочекувани места. Инспирацијата дојде од набљудувањето како градови често ги разединуваат соседите. Сакавме да создадам настан каде што луѓето ќе ја препознаат заедничката хуманост преку уметноста и културата, директно во нивните заедници. Самото име „КомшиLOOK“ игра со идејата да бидеш добар сосед и да гледаш подлабоко и поблиску во тоа што те опкружува. КомшиLOOK e тука за да го направи секој поглед врска, секоја улица приказна и секој комшија пријател.
Во текот на мината година, КомшиLOOK соработуваше со повеќе од 140 уметници, изведувачи и креативци. Започнавме во Железара, трансформирајќи ја во културен центар за еден ден, а потоа се преселивме во Шуто Оризари, истражувајќи теми на видливост и мултикултурализам инспирирани од улицата Волт Дизни. За 80-годишнината и 60-годишнината на Македонската телевизија и радио, создадовме голема светлосна инсталација на зградата на МРТВ во Скопје. Исто така, куриравме изложба на авторката Мила Добревска, која ги обработуваше темите на ескапизам, меморија и идентитет. Секое од овие достигнувања го истакнува нашето посветување на спојувањето на уметноста, заедницата и просторот.
Tрн: Станбените блокови во населба „Железара“ беа сценографија за првиот настан кој потикна локалното социјализирање низ призмата на уникатноста на овој специфичен простор и архитектура. Како се започна и како се градеше идејата за овој настан?
Стефан: Идејата започна скромно—размислувајќи за тоа како просторите како балкони, прозорци и заеднички простори можат да станат платформи за уметнички израз. Кога почнавме да разговараме со локалните жители, сфативме дека постои вистинска желба за нешто што може да ја обедини заедницата.
Од таму концептот почна да се развива. Си поставивме прашање: Што ако оваа населба стане привремен културен центар, каде што уметноста не е заклучена во галерии, туку живее во секојдневните простори? Сè планиравме заедно со жителите, вклучувајќи ги како учесници, а не само како публика. Резултатот беше извонреден ден, каде што соседите гледаа театар во градски автобус, слушаа оркестар што свири на балконите на Коце Металец 1 и дури делеа вечера со непознати во своите домови. Сакавме да ја прекинеме рутината и да ја донесеме уметноста во населби што често се занемарени. Црвените згради во Железара со својата уникатна архитектура беа совршено платно за оваа идеја.
Tрн: Волт Дизни и мултикултуралзмот беа во основата на перформансот во Шуто Оризари. Секоја населба ја гледате во својата специфичност кога го креирате настанот?
Стефан: Секоја населба носи свој уникатен карактер, и тоа го гледаме како можност секој настан да биде обликуван според нејзината суштина. Во Шуто Оризари нè привлече живата енергија на ромската заедница и уникатниот шарм на улицата Волт Дизни. Концептот за овој настан произлезе од култните бели ракавици на Волт Дизни, кои беа воведени во цртаните филмови дизајнирани за да ги нагласат движења на цртаните карактери и да ги направат повидливи.
Tрн: По два успешно завршени настани, кои беа најголемите предизвици со кои се соочивте?
Стефан: Еден од најголемите предизвици беше логистиката—организирање на мултидисциплинарни настани во неконвенционални простори не е лесно. Има многу движења: координација со локалните власти, поставување техничка опрема на необични локации и обезбедување безбедност за учесниците и публиката.
Друг предизвик е стекнувањето доверба. Некои луѓе се првично резервирани или скептични за претворање на нивната секојдневна околина во културни простори. Но преку разговори и вклучување во процесот, успеваме да изградиме односи и да создадеме нешто со кое можат да се гордеат. Секогаш вреди трудот кога ќе видите како заедницата се обединува и го прифаќа настанот.
Tрн: Ја препознавте улогата на малите заедници. Колку е важно за Скопје културата да се децентрализра?
Стефан: Децентрализацијата на културата е од клучно значење за Скопје. Животот на градот лежи во неговите заедници, таму каде што луѓето живеат, комуницираат и го обликуваат своето секојдневие. Но, културните активности често се концентрирани во центарот, оставајќи многу области запоставени. Со тоа што ја носиме уметноста и културата во малите заедници, создадаваме можности луѓето да се поврзат, да се почувствуваат видени и да се гордеат со својата околина. Не станува збор само за уметност; тоа е и социјална цел. Го зајакнува заедништвото и им дава на луѓето причина да се собираат, разменуваат и растат заедно.
Tрн: Го има ли градот изгубено духот на комшилукот?
Стефан: Чувството е дека го изгубил, но само делумно. Модерниот урбан живот го отежна поврзувањето меѓу соседите како некогаш. Сепак, чувството на припадност на соседството не е исчезнато—тоа е само во мирување на некои места. Преку КомшиLOOK забележавме дека луѓето сакаат повторно да се поврзат. Тие само имаат потреба од причина, од искра. Кога носиме настани на нивните улици, тие повторно го откриваат значењето на споделување простор, на поддржување едни со други и на заедничка прослава. Духот е тука – му треба само мал поттик за да оживее.
Tрн: Што треба да се има за да се биде добар комшија?
Стефан: Да се биде добар сосед започнува со едноставни гестови—да се каже „здраво“, да се понуди помош кога е потребно и да се почитуваат заедничките простори. Но, тоа е и да се биде присутен и отворен за луѓето околу вас. Добар сосед слуша, се грижи и учествува во создавањето на чувство на заедништво. Не се работи за големи постапки, туку за мали, значајни, кои покажуваат дека ги цените луѓето што живеат до вас. Потребни се емпатија, разбирање и желба за поврзување.
Tрн: Кој е следниот КомшиLook во кој ќе можеме да ве видиме?
Стефан: Следниот КомшиLOOK веќе се подготвува! Планираме нешто возбудливо на 7 и 8 јуни во Железара. Овој настан ќе продолжи да ги истражува темите на заедницата и просторот, со нови креативни елементи што ќе ги зближат луѓето на уникатни начини. Без да откриеме премногу, можете да очекувате музички и танцови изведби, уметнички инсталации, театар и фокус на трансформирање на секојдневните простори во нешто магично. Следете нè—ќе биде искуство што повторно ќе ги слави соседите и нивните приказни!
