Украинската безбедносна служба (СБУ) вчера ја спроведе една од најамбициозните воени операции во војната со Русија – операцијата „Пајакова мрежа“, во која нападна четири руски воздухопловни бази: Белаја, Џагилево, Олења и Иваново.
Нападот бил извршен со употреба на повеќе од 100 дронови, а целта биле стратешките бомбардери кои се користат секојдневно во нападите врз украинските градови.
Според извори на СБУ, повеќе од 40 руски воени авиони биле оштетени или уништени, вклучувајќи клучни типови бомбардери и авиони за извидување и рано предупредување, пишува Индекс.хр.
Година и пол планирање
Подготвуван повеќе од година и пол, нападот вклучувал сложена логистика: беспилотните летала FPV прво биле шверцувани во Русија, а потоа и нивните мобилни лансирни рампи – дрвени кабини на камиони – биле тајно поставени во близина на целите. Во точниот момент, покривите на кабините биле отворени од далечина и дроновите биле лансирани кон воени цели.
Како што изјави украинскиот претседател Володимир Зеленски, сите лица вклучени во операцијата веќе некое време се наоѓаат надвор од територијата на Русија, што дополнително ја зголеми сигурноста на акцијата.
Огромни загуби за руската авијација
Според првичните проценки, ваквиот испланиран напад ја чини Русија околу 6 милијарди евра во стратешки воздухопловни загуби. Оваа операција претставува пресвртница во војната – украинските беспилотни летала сега можат да стигнат до длабоката задна страна на непријателот, од каде што полетуваат авионите што фрлаат бомби врз украинските градови. „Нивната неказнивост заврши“, забележа извор од СБУ.
Украинската операција „Пајакова мрежа“ зададе значаен удар врз руската стратешка авијација, особено врз два клучни типа бомбардери: Туполев Ту-95МС и Туполев Ту-22М3. Покрај тоа, сериозно оштетен и можеби уништен е и авионот за извидување и рано предупредување A-50U кој игра клучна улога во координирањето на воздушните напади.
Туполев Ту-95МС „Мечка“
Туполевовиот Ту-95МС „Мечка“ е долгогодишен и моќен бомбардер кој се произведува од 1952 година, додека модернизираниот модел Ту-95МС влезе во употреба помеѓу 1981 и 1993 година.
Подоцна, многу од овие авиони беа дополнително надградени до стандардот Ту-95MSM, што им овозможи да носат повеќе крстосувачки ракети. Секој модернизиран Ту-95МСМ вреди околу 49 милиони евра, а модернизацијата чини дополнителни 13,8 милиони евра по авион. Овие бомбардери се главни носачи на ракетите Х-101/555, чиј дострел достигнува до 5.500 километри, што ги прави клучни за руските напади врз украинските градови од почетокот на војната.
Во нападот врз воздухопловната база Олења, најмалку четири бомбардери Ту-95МС беа уништени откако дроновите ги погодија крилата напојувани со гориво и ракетните столбови, предизвикувајќи моќни секундарни експлозии. Според списанието „Милитар Воч“ , Русија моментално има околу 60 од овие активни бомбардери, но поправките на оштетените ќе траат со месеци, што значително ќе ја намали нивната оперативна способност.
Туполев Ту-22М3 „Бекфајер“
Туполев Ту-22М3 „Бекфајер“ е суперсоничен бомбардер кој е во употреба од 1983 година, а од 2018 година многу примероци се модернизирани според стандардот Ту-22М3М. Модернизацијата вклучуваше напредна опрема, дигитален кокпит и систем за полнење гориво во лет.
Еден Ту-22М3 чини околу 184 милиони евра, а модернизацијата чини дополнителни 36,8 милиони евра. Овие бомбардери носат ракети Х-22 со дострел до 600 километри, а по модернизацијата можат да ги носат и најновите ракети како Х-32 и Кинжал.
Неколку бомбардери Ту-22М3 беа оштетени во нападот врз воздухопловната база Белаја. Според податоците од 2024 година, Русија имала околу 27 оперативни Ту-22М3, а овој напад дополнително го намалува нивниот број и можноста за напад врз украински цели.
Авионот за извидување – A-50U
Покрај бомбардерот, во нападот беше оштетен или уништен и авионот за рано предупредување А-50У „Мејнстеј“ на Бери.
Овој авион, кој чини над 303 милиони евра, е клучен за координирање на воздушните напади и контрола на воздушниот простор.
Имено, радарот на A-50U може да следи до 150 цели истовремено, со дострел до 600 километри за воздушни цели и 300 километри за копнени цели.
СБУ веќе има вакви операции во своето резиме.
„Операцијата Пајакова мрежа“ не е првата неконвенционална операција спроведена од украинската служба за безбедност.
Во октомври 2022 година, СБУ го погоди Кримскиот мост, кој беше нелегално изграден од Русија по анексијата на Крим во 2014 година. Експлозијата, за која руските власти рекоа дека е предизвикана од камион-бомба, сериозно го оштети мостот што го поврзува Крим окупиран од Москва со Русија.
Напаѓањето на руските бомбардери, кои извршија масовни ракетни напади врз украинските градови, претходно се сметаше за речиси незамисливо. Москва внимаваше да ги држи далеку надвор од дострелот на оружјето на Киев, како домашно произведено, така и она што го снабдуваат сојузниците.
Воздухопловната база Олења се наоѓа во рускиот Мурмански регион, на околу 2000 км од границата со Украина. Воздухопловната база Белаја се наоѓа во рускиот регион Иркутск, во југоисточен Сибир, повеќе од 4.000 км источно од фронтовската линија. Овие два аеродроми беа меѓу најтешко погодените за време на операцијата во неделата.
Друг значаен аспект на „Пајакова мрежа“ е изборот на оружје. Киев користеше FPV дронови кои се масовно произведени во Украина и се широко користени и ценети од војската поради нивната прифатлива цена.
Беспилотните летала FPV обично чинат само неколку стотици евра, додека рускиот авион А-50 со радарско водење, за кој се вели дека бил соборен заедно со други авиони, вреди повеќе од 300 милиони евра. Советникот на украинскиот претседател и поранешен министер за стратешки индустрии, Олександр Камишин, изјави дека украинските производители имаат капацитет да произведуваат повеќе од 5 милиони FPV дронови годишно.
