Американскиот претседател Доналд Трамп неодамна изјави дека Соединетите држави се единствената земја во светот која нуди државјанство на дете родено на нејзино тло, без оглед на националноста на родителите. Трамп ги даде коментарите на неговиот прв ден по враќањето на функцијата, во Овалната соба и потпишувајќи серија извршни наредби, обидувајќи се да спроведе едно од неговите предизборни ветувања.
„Тоа е смешно“, рече тој, додавајќи: „Ние сме единствената земја во светот што го прави тоа со право на раѓање, како што знаете, и тоа е апсолутно смешно“.
Но, тоа не е точно – многу други земји го практикуваат принципот на неограничено – jus soli, што значи „право на земја“, вклучувајќи ги и соседите на САД, Канада и Мексико. Всушност, повеќето земји кои нудат автоматско државјанство на оние родени таму се во Америка, како што се Аргентина, Бразил, Чиле и Перу.
Меѓутоа, во Европа, повеќето земји го практикуваат принципот jus sanguinis – кој гарантира државјанство на детето ако еден или двајцата родители се од таа националност.
Ниту една земја во ЕУ не дава автоматско и безусловно државјанство на децата родени таму од нивните родители, се вели во брифингот на Европскиот парламент. Некои земји имаат форма на jus soli, но тоа доаѓа со одредени услови, обично родителите морале да живеат во земјата одредено време пред да се роди детето.
Европските земји кои имаат такви правила се Белгија, Германија, Ирска, Португалија и Велика Британија. Некои земји практикуваат двојно џус соли. Тоа значи дека децата родени во земјата од странски државјани можат да добијат државјанство при раѓање доколку барем еден од нивните родители е роден во земјата. На овој начин децата автоматски добиваат државјанство во Франција, Луксембург, Холандија, Португалија и Шпанија. Белгија и Грција исто така имаат двојно џус соли но со одредени услови.
Понекогаш jus soli во Европа е ограничен со забраната за двојно државјанство, како на пример во Шпанија. Овде, децата на странски државјани на овој начин можат да добијат државјанство само ако се откажат од кое било друго странско државјанство стекнато при раѓање, според брифингот на Европскиот парламент.
Дали е веројатно планот на Трамп да успее?
Американскиот окружен судија Џон Коенур за Западниот округ Вашингтон привремено ја блокираше извршната наредба на Трамп за редефинирање на државјанството со право на раѓање, нарекувајќи го „очигледно неуставно“.
Претседателот рече дека ќе поднесе жалба на одлуката, отворајќи го патот за долга судска битка. Државјанството со право на раѓање постои со децении во САД и се однесува на деца родени од некој во земјата илегално, или на секој со туристичка или студентска виза кој планира да се врати дома. Трамп и неговите поддржувачи тврдат дека системот се злоупотребува и дека треба да има построги стандарди за да се стане американски државјанин.
Тие тврдат дека принципот е магнет за „породилен туризам“, каде што бремените жени влегуваат во САД специјално за да се породат за нивните деца да добијат државјанство пред да се вратат дома. Меѓутоа, други тврдат дека ова право, предвидено во 14-от амандман на Уставот, би било исклучително тешко да се поништи, па дури и ако е можно, тоа би било лоша идеја бидејќи би им наштетило на напорите за интеграција и асимилација на имигрантите и нивните деца.
„Сите лица родени или натурализирани во Соединетите Американски Држави и кои подлежат на нивна јурисдикција, се државјани на Соединетите Американски Држави и на државата во која живеат“, се наведува во 14-тиот амандман и се наведува дека ниту една држава нема да донесе или спроведува закон со кој ќе се скратат привилегиите или имунитетите на граѓаните на Соединетите Држави.
Промената на уставот би била тешка задача: новиот уставен амандман од Конгресот ќе бара две третини од гласовите и во Домот и во Сенатот и ратификација од три четвртини од државите. Повеќето правни експерти веруваат дека не би било можно да се одземе државјанството при раѓање, и покрај тоа што владата го тврди спротивното.
