Средбата на претседателите на Америка и Русија за преговори за завршување на војната во Украина веројатно е еден од најзначајните дипломатски настани во последниве години.
Местото на средбата, сепак, има посебно историско значење.
Претседателите Доналд Трамп и Владимир Путин ќе се сретнат на американска територија, во Енкориџ – најголемиот град во Алјаска.
Но, ако средбата се одржеше на истата локација пред речиси 160 години, таа ќе се одржеше на руска територија.
Тоа е затоа што Алјаска – денес најголемата сојузна држава во САД, која сочинува една петтина од копнената територија на земјата – некогаш ѝ припаѓала на Русија.
„Доста логична“ локација
Сместена на далечниот северозапад на Северна Америка, Алјаска е одделена од Русија со Беринговиот теснец – кој на најтесната точка е широк само 80 километри.
Кога Трамп објави дека средбата ќе се одржи на Алјаска, помошникот на рускиот претседател Јуриј Ушаков изјави дека изгледало „доста логично“ руската делегација „едноставно да го прелета Беринговиот теснец и да се одржи толку важна и долгоочекувана средба на лидерите на двете земји токму таму“.
Историските врски меѓу Русија и Алјаска
Историјата започнува во раниот 18-ти век, кога домородните народи во Сибир наводно првпат зборувале за непозната земја на исток.
Експедицијата на данскиот морепловец Витус Беринг открила дека новата земја не е поврзана со руското копно, но поради густа магла, експедицијата не успеала.
Во 1741 година, за време на втората експедиција – повторно предводена од Беринг – луѓето биле испратени на брегот.
Потоа следеле неколку комерцијални експедиции и кога крзното од видра било донесено назад во Русија, тоа ги отворило вратите за профитабилна трговија со крзно помеѓу Европа, Азија и пацифичкиот брег на Северна Америка.
Сепак, во 19-тиот век, британски и американски трговци со крзно станале сериозна конкуренција за Русите.
Иако жестокото ривалство завршило во 1824 година – кога Русија потпишала посебни договори со САД и Велика Британија – речиси истребувањето на морските видри и политичките последици од Кримската војна (1853–1856) ја натерале Русија да биде подготвена да ја продаде Алјаска на Америка.
„Бесмислена“ купопродажба
Американскиот државен секретар Вилијам Сјуард ги водел преговорите и постигнал договор со Русите.
По бурни дебати и противења, американскиот Конгрес ја одобрил формалната понуда на Сјуард од 7,2 милиони долари, и на 18 октомври 1867 година, американското знаме било подигнато во Ситка – тогашната престолнина на Алјаска.
На почетокот, критичарите сметале дека земјата нема што да понуди и купувањето на Алјаска го нарекувале „Сјуардова лудост“.
Сумата од 7,2 милиони долари тогаш денес би изнесувала нешто над 100 милиони долари – што е извонредно ниска цена за територија која денес претставува најголема сојузна држава на САД.
Кон крајот на 19-тиот век, во Алјаска биле откриени злато, нафта и природен гас, кои многу брзо почнале да носат огромен профит.
Одлуката на Сјуард се покажала како многу исплатлива и Алјаска во 1959 година официјално станала 49-та американска сојузна држава.
Богатства на Алјаска
Алјаска има значителни природни ресурси. Таа има повеќе од 12.000 реки и огромен број езера.
Нејзиниот главен град Џуно е единствената сојузна престолнина во САД до која може да се стигне само со брод или авион.
Езерото Худ во Енкориџ е една од најпрометните бази за хидроавиони, со околу 200 летови дневно.
Средбата Трамп–Путин: Зошто на Алјаска и дали ќе има „размена на територија“?
Трамп и Путин ќе се сретнат во заедничката база Елмендорф-Ричардсон, најголемата воена база во државата.
Базата, која се простира на 64.000 хектари, е клучна локација за американската борбена подготвеност во Арктикот.
Ова не е првпат Алјаска да биде во центарот на некој важен дипломатски настан.
Во март 2021 година, тимот на тогашниот претседател Џо Бајден за дипломатија и национална безбедност се сретна со кинески претставници во Енкориџ.
Иако не се објавени официјални детали за претстојната средба со Путин, Белата куќа соопшти дека преговорите на Алјаска ќе бидат „вежба на слушање“ за Трамп и „најдобар показател за тоа како американскиот претседател може да го заврши војниот конфликт“.
Кога ја најави средбата минатата недела, Трамп звучеше убеден дека средбата може да донесе конкретни чекори кон мир.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски изјави дека какви било договори без учество на Киев ќе бидат „мртва буква на хартија“.
