И покрај растечките трошоци за лекови ширум Европа, граѓаните на Стариот континент и натаму плаќаат значително помалку од Американците. Но зошто е тоа така – и дали оваа рамнотежа е одржлива?
Во САД, цените на лековите се меѓу највисоките во светот. Според податоците на аналитичката организација RAND Corporation, САД во 2022 година потрошиле над 617 милијарди долари за лекови. За споредба, 24 европски земји заедно потрошиле само 233,5 милијарди долари. Причината не е во тоа што Американците користат повеќе лекови, туку во тоа што за истите производи плаќаат значително повисоки цени.
Додека американските власти генерално не преговараат со фармацевтските компании за цените, европските држави воспоставиле механизми за строга контрола. Земји како Германија, Англија и Шведска ја проценуваат исплатливоста и клиничкиот бенефит на новите лекови пред да ги одобрат нивните цени. Дополнително, европските влади често се повикуваат на цените во други земји при одредување на националната цена на лековите.
Но и покрај тоа, разликите меѓу европските земји се значителни. Во Швајцарија, на пример, просечниот трошок за лекови по жител е околу 525 евра годишно, додека во Хрватска е 262 евра. Еден од факторите е што преговорите со фармацевтските компании се строго доверливи, што според критичарите овозможува да се одржуваат високи цени за иновативни или ретки лекови.
Исто така, различна е и распределбата на трошоците меѓу јавниот и приватниот сектор. Во Кипар, државата покрива 90% од трошоците за лекови, додека во Бугарија тој процент е само 23%. Во земји како Полска и Естонија, пациентите плаќаат дел од трошоците преку партиципации или дополнителни осигурителни шеми.
Цените на лековите бележат постојан пораст и во Европа. Во Германија, трошоците за лекови во болниците се зголемиле за 11,5% во последната деценија, а сличен тренд се бележи и во другите земји. Здравствените фондови веќе предупредуваат дека растот на цените го загрозува одржувањето на јавните здравствени системи.
Експертите предупредуваат дека евентуален притисок од САД за усогласување на цените со американското ниво би можел да има сериозни последици за Европа. Како што изјави професорот Хусеин Начи од Лондонската школа за економија: „Цените веќе се високи за многу европски системи. Ако мораме да плаќаме уште повеќе, тоа би било сериозно нарушување.“
Во услови кога сѐ повеќе земји се борат со недостиг на лекови, стареење на населението и ограничени буџети, одржувањето на фер и достапни цени за лекови станува клучен предизвик за Европа. И додека во САД се размислува за модели инспирирани од ЕУ, Европа треба да се заштити од надворешни притисоци што би можеле да ја нарушат кревката рамнотежа меѓу иновацијата и достапноста.
