Одговорот е далеку посложен отколку што изгледа на прв поглед. Јазикот не е статична категорија, туку жив и динамичен феномен што се менува, развива и приспособува со текот на времето. Не е како да го погледнете часовникот и да знаете точно кога е измислен. Тој расте заедно со луѓето и нивните приказни.
Денес, лингвистите тврдат дека кога луѓето го бараат „најстариот јазик“, всушност често мислат на најстарото пишано сведоштво кое постои, затоа што гласовната комуникација е немерлива во далечната историја. Но, што значи „најстар јазик“ во светот? Дали е тоа јазикот што прв бил запишан? Или оној кој најмалку се променил? Или можеби најстарото јазично семејство што сè уште се зборува? Сите овие прашања имаат различни одговори.
Првите написи: симболи што го замрзнуваат времето
Еден од најзначајните чекори во човечката историја бил моментот кога луѓето сфатиле дека можат да ја зачуваат својата комуникација на траен материјал — камен, глина, керамика. Така, се појавиле првите форми на пишување.
Најстарото познато пишано писмо се појавува во древна Месопотамија, во регионот меѓу реките Тигар и Еуфрат, денешен Ирак. Таму, пред околу 5.000 до 6.000 години, народот Сумери го создаде првиот систем на клинесто писмо — дрски, клинести ознаки втиснати во парчиња глина.
Овој систем почнал како симболичен начин за водење евиденција на трговски зделки, но постепено прераснал во вистински јазик, способен да пренесува сложени мисли и приказни. Но, иако овие симболи ни откриваат многу за тоа како луѓето комуницирале, тие не ни ја откриваат целата приказна за јазикот што постоел дури и пред да почне пишувањето.
Во исто време, на другата страна на Медитеранот, Египќаните создадоа свој систем — хиероглифи. Овие сликовити симболи, кои често прикажуваат животни, луѓе и објекти, го служеле како средство за пренесување религиозни и државни пораки, но и како начин да се зачува историјата на фараоните и нивните достигнувања. Гробниците на кралските семејства се полни со овие пораки, од кои најстарата позната реченица гласи: „Тој ги обединил Двете Земји за својот син, Двојниот крал Перибсен“.
Живиот корен на јазикот: грчкиот
Но, што со јазиците што сè уште ги зборуваме? Грчкиот јазик, со својата богата историја и културна традиција, е можеби најстарото јазично семејство што сè уште живее и дише во современиот свет. Тој е вистински мост помеѓу античкиот свет и денешницата, а неговите корени се длабоки илјадници години.
Тоа што го прави грчкиот посебен не е само староста, туку и фактот што тој не е изгубен во времето — ниту како обичен запис, туку како жив јазик што го зборуваат милиони луѓе денес.
Јазикот како жив организам
Експертите велат дека јазикот не се раѓа одеднаш, ниту е можно да се одреди неговата точна возраст. Тој е како река што се влева низ долини и планини, секогаш менувајќи го својот тек, но секогаш останувајќи ист — носител на приказни, култури и човечки искуства.
Пред првите симболи и писма, луѓето комуницирале на други начини: со знаци, звуци, па дури и со гестикулации. Можеби пештерските слики и цртежи се првиот облик на јазична комуникација, замрзнат момент од нашата далечна минатост.
Секој од сегашните јазици има своја длабока, сложена историја, што се гради врз долги векови на трансформации, миграции и културни пресметки.
Значењето на зборовите низ времето
Па, кој е тогаш „најстариот“ јазик? Ако зборуваме за најстарите писмени докази — тоа се сумерскиот и египетскиот јазик. Ако зборуваме за најстар жив јазик со потекло од античкото време — тогаш тоа е грчкиот.
Но, ако го прошириме погледот, ќе сфатиме дека јазикот е повеќе од симболи и писма. Тој е живата душа на човештвото, длабоко испреплетена со историјата на секој од нас. Во секоја реченица што ја изговараме, во секој збор што го пишуваме, се крие бескрајната приказна на нашиот вид.
И така, секој пат кога зборуваме, ние продолжуваме да ја пишуваме оваа приказна — приказната што започна пред илјадници години и што никогаш нема да заврши.
Извор: History
