Со амбициозен чекор кон дигитален суверенитет и технолошка независност, Казахстан го претстави најмоќниот суперкомпјутер во Централна Азија, способен за извонредни 2 есксафлопи – или два квинтилиони (10¹⁸) операции во секунда. Сместен во новиот суперкомпјутерски центар Alem.cloud во главниот град Астана, овој систем претставува значајна пресвртница во дигиталниот развој на регионот.
Претседателски проект од врвен приоритет
Претседателот Касим-Жомарт Токаев, кој лично го активираше системот, ја постави вештачката интелигенција и дигиталната трансформација како основни приоритети на националната стратегија. Со неговата иницијатива, донесена е „Концепција за развој на ВИ во Казахстан до 2029 година“, која има за цел земјата да стане глобален лидер во технолошкиот напредок.
„Ова е важен чекор во дигитализацијата на клучните сектори од економијата и науката,“ изјави Токаев на свеченото отворање. „Создаваме основа за развој на напредни технологии и подобри јавни услуги, со што го зајакнуваме нашиот државен суверенитет.“
Моќен сојузник за ВИ и е-управување
Суперкомпјутерот ќе има две клучни функции: Унапредување на е-услугите кои веќе секојдневно ги користат милиони граѓани и забрзан развој на домашни модели на вештачка интелигенција, особено во областа на јазична, визуелна и гласовна обработка.
Еден од водечките проекти е AlemLLM, првиот голем јазичен модел обучен на казахстански јазик. Стручњаците предупредуваат дека глобалниот развој на ВИ може да ги маргинализира не-западните јазици. Казахстан, свесен за ова, вложува во локализирани модели на вештачка интелигенција како национален приоритет.
Висока технологија со предизвици на Казахстан
Системот е сместен во Tier III сертифициран дата-центар, а неговата примена веќе се гледа во решенија за рано откривање пожари, медицинска дијагностика, образование и градежништво.
Но, некои стручњаци предупредуваат дека одливот на мозоци може да го загрози долгорочниот успех на проектот. „Суперкомпјутер од ваков ранг бара постојана надградба, одржување и сајбер-безбедност,“ вели Борис Потапчук, експерт од Универзитетот Назарбаев. „А Казахстан веќе губи многу талентирани ИТ професионалци во странство.“
Поради безбедносни причини, странски експерти нема да имаат пристап до системите што обработуваат чувствителни државни податоци – исто како што не им се дозволува пристап во нафтениот и логистичкиот сектор.
Технолошки суверенитет како нов приоритет
Министерот за дигитална трансформација Жаслан Мадиев го истакнува значењето на овој потег: „Лансирањето на националниот суперкомпјутерски центар е стратешки чекор во остварувањето на технолошкиот суверенитет на државата. Ги создава условите за развој на ВИ екосистем што ќе може да се натпреварува на глобално ниво.“
Казахстан започна со стратегијата за е-управување уште во 2004 година и до денес има дигитализирано 92% од јавните услуги. Повеќе од 8 милиони граѓани користат дигитални потписи, а земјата се наоѓа на 24. место во светот според Индексот за развој на е-управување на ОН (EGDI, 2024).
Иднината допрва доаѓа
Иако дигиталните амбиции на земјата се големи, способноста да се обучуваат и задржуваат домашни ИТ таленти ќе биде клучна. Владата се надева дека токму овој суперкомпјутер ќе стане центар за обука и развој на нови генерации технолошки експерти.
Дали Казахстан ќе успее да се етаблира како технолошка сила – времето ќе покаже. Но едно е сигурно: земјата веќе влезе во глобалната трка за иднината со решеност и визија.
