Злоупотребата на дрога кај младите станува сè посериозен здравствен и општествен проблем. Според податоците на Светската здравствена организација (СЗО), околу 12% од тинејџерите во Европа некогаш пробале канабис, а во пораст е и употребата на опиоиди, особено фентанил, меѓу младите девојки. Лесната достапност на психоактивни супстанции преку интернет и социјалните мрежи го олеснува нивното ширење, а последиците се чувствуваат и во здравствениот и во образовниот систем.
Младите во ЕУ: помеѓу трендовите и статистиката
Во Европската унија, употребата на психоактивни супстанции останува значаен јавноздравствен проблем. Според Европскиот мониторинг центар за дроги и зависности (EMCDDA), 29% од возрасните лица барем еднаш во животот пробале нелегална дрога, а околу 8% ја користеле во последната година.
Најчесто употребувана дрога меѓу младите е канабисот, кој го пробале приближно од 20% до 30% од младите во одредени земји, особено во Франција, Италија и Чешка. По канабисот, кокаинот и екстази (MDMA) се најзастапени, при што околу 2,5% од младите изјавуваат дека користеле кокаин, а сличен процент екстази.
Загрижувачки тренд е и злоупотребата на лекови на рецепт, особено лекови за смирување (бензодиазепини) и аналгетици (опиоиди), кои 8,5% од тинејџерите во ЕУ ги користеле за немедицински цели. Овој тренд е особено изразен во земји како Шпанија и Ирска, каде што младите сè почесто комбинираат вакви лекови со алкохол или канабис.
Фентанил – новата закана за младите
Фентанилот, синтетички опиоид кој е до 50 пати посилен од хероин, претставува растечка закана и за европските млади. Иако најголем број случаи на смрт од фентанил се регистрираат во САД, Европската унија бележи зголемен број заплени и случаи на предозирање.
Во некои земји, како Шведска и Естонија, фентанилот веќе е меѓу водечките причини за смрт од предозирање. Дел од проблемот лежи во контрафактни таблети кои се продаваат преку интернет и социјални мрежи, често лажно означени како лекови за болка или анксиозност.
Во САД, меѓу 2022 и 2023 година, злоупотребата на фентанил меѓу тинејџерките пораснала за 47%, со над 50.000 случаи на злоупотреба и 557 смртни случаи од предозирање кај тинејџери, што е речиси тројно зголемување во однос на 2018 година.
Европските институции стравуваат дека овој тренд може да се пресели и во ЕУ, особено поради лесната достапност на фентанил преку интернет.
Програми за рехабилитација и превенција
Европската унија инвестира во превентивни и рехабилитациски програми, вклучувајќи образовни кампањи, терапевтски заедници и програми за намалување на штети. Во Франција, се забележува зголемување на казните за дрога, со 47 тони запленети дроги во 2024 година.
Во САД, се преземаат иницијативи за рано откривање и интервенција, особено за злоупотреба на опиоиди и синтетички дроги. Меѓутоа, помалку од една третина од тинејџерите со нарушување на употреба на опиоиди добиваат било каков третман, а помалку од 10% од нив се лекуваат со терапија заснована на лекови.
Регулатива и декриминализација на дрогите во Европската унија
Политиката за дроги во Европската унија се заснова на јавноздравствен пристап, почитување на човековите права и контрола на нелегалната трговија. Главните документи се Европската стратегија за дроги 2021–2025 и Акциониот план за дроги 2021–2025, кои ја промовираат координацијата меѓу земјите членки преку EMCDDA.
Законот варира значително меѓу земјите. Португалија од 2001 година третира поседување мали количини како административен прекршок, со фокус на рехабилитација. Холандија дозволува продажба на канабис во „coffee shop“ под строги услови, а Германија од 2024 година делумно легализира канабис за лична употреба. Малта, Шпанија и Чешка дозволуваат ограничена лична употреба и домашно одгледување на канабис. Од друга страна, Франција, Шведска, Унгарија и Финска остануваат на казнен модел.
Современите политики се здравствено ориентирани: превенција во училиштата, центри за рехабилитација и програми за намалување на штетите како безбедни простории за консумација и замена на игли. Целта е да се намали стигмата кон зависниците и да се заштити јавното здравје, особено кај младите.
Европската унија се стреми кон балансиран пристап: интегрирање на здравствените, правосудните и образовните институции за да се намалат последиците од дрогите, без исклучиво репресивен пристап.
Употребата и злоупотребата на дрога кај младите се сериозен глобален проблем кој бара интегриран пристап, вклучувајќи превенција, едукација и ефективни рехабилитациски програми. Разликите меѓу регионите и земјите укажуваат на потребата од прилагодени стратегии и меѓународна соработка за справување со оваа криза.
