Трн: Kако уметник и како продекан за настава на ФЛУ, како се снаоѓате во балансот помеѓу современиот пристап што го носите и традиционалната структура на академскиот систем? Колку е лесно или тешко да се менуваат длабоко вкоренетите традиции во уметничкото образование?
Слободанка: Академскиот систем или структура и не е толку строг или ограничен, особено во уметничкото образование. Наставниците во високото образование имаат слобода да ги моделираат часовите и активностите, да применуваат добро развиени и испробани, но и експериментални модели, потоа знаења и пракси кои потекнуваат од неформалното образование, како и новини произлезени од современите уметнички пракси. Поголемиот проблем е што како мала земја она што треба да го понудиме, и да го покриеме преку наставата, е посеопфатна и погенерална содржина, по малку од сѐ и по малку за секого. Заради големата ширина што треба да ја опфатиме, можност за развој на поспецифична настава и содржини (базирани и произлезени од сопствените уметнички пракси) е скоро невозможен. Групите на студенти со кои работиме се многу разновидни, составени од индивидуи со различни очекувања, ставови, вкусови, претходни познавања, итн., па моделирањето на наставата врз основа на секоја група со која работиме (бидејќи наставата е индивидуална и менторска) е нов предизвик.
Трн: Студентите на уметничките факултети често се тие кои ги започнуваат најголемите општествени промени. Во тој контекст, што мислите за студентските протести денес? Каде се студентите од уметничките факултети? Дали тие се доволно активно вклучени во општествени и политички прашања?
Слободанка: Мислам дека имаме многу паметни млади луѓе, но исто така мислам дека живеат и се развиваат во многу комплексен контекст. Се надевам дека ќе бидат инвентивни да ги формулираат своите барања и храбро да застанат зад нив. Исто така се надевам дека ќе сфатат дека разликите што ги имаат и гледаат меѓу себе се богатство и предност, дека ќе успеат да изградат сопствени силни заедници/а и дека активно ќе се вклучат во јавните, општествени прашања.
Трн: Вашите уметнички пристапи се фокусирани на ослободување од границите. Како се справувате со влијанијата на општествените и политичките бариери кои можат да ги ограничат слободите во уметноста? Што значи за вас слободата во уметноста денес?
Слободанка: Искуството добиено при барањето на слободата преку мојата уметничка пракса се обидувам да го пренесам и на младите генерации. Она што ми е најбитно во контекст на зборот слобода – е храброста. Да се застане против неправдата и цврсто зад своите ставови; да се има храброст да се размислува за повеќе можни решенија, да се има храброст да се посака тешко остварливото или и невозможното. Сметам дека слободата носи и одговорност, одговорност за луѓето околу себе, и одговорност за потесната и пошироката заедница. Врз основа на овие ставови, кусо сумирани, се базира и мојата уметничка работа. Постојат прекрасни примери во уметничката професија кои се храбри, слободни и експериментални во форма, длабоко промислени и етички, и насочени кон заедницата и општествените предизвици. Преминувањето на границите само по себе не ми е предизвик, доколку не е поврзано со одредени прашања на заедницата, општеството, политичкото…
Трн: Што мислите дека треба да се примени за да се реформира уметничкото образование?
Слободанка: Образованието, и уметничко и неуметничко, е одраз на она што ни се случува во општеството. Доколку не се реформираме и како поединци и како општество, било каква реформа, па било колку современа таа да изгледа, би била површна.
Трн: Кога зборувате за „ослободување” во контекст на вашата уметност, кои граници сакате да ги поминете? Дали има некои граници кои не треба да се преминуваат во уметничката работа?
Слободанка: Мислам дека „нормалноста“, општоприфатените доминантни форми на „пристојно“, но и калкулантството како нова доминантна форма во македонското општество, се границите во кои не би сакала да се движам и форми и појави кои секогаш сакам да ги предизвикувам. И, секако, постојат и граници за чие преминување уметноста не смее да ни биде изговор: погазување на етичките прашања и позиции, повредата на ранливите, маргиналните и запоставените групи и поединци.
Трн: Со оглед на вашето искуство како наставник, кои промени би сакале да ги видите во студентската уметничка сцена во наредните години? Што би им препорачале на новите генерации на уметници кои ќе го наследат вашето место на ФЛУ?
Слободанка: Би посакала поактивна и поприсутна студентска сцена. Би препорачала секогаш да бидат храбри и да си веруваат повеќе. Да го прават она за што сонуваат. И да ја сочуваат хуманоста која гледам дека ја имаат, а која е предизвик да се сочува со времињата кои доаѓаат.
Трн: Што значи за вас да бидете дел од прославата на 45 години ФЛУ? Како ги гледате промените во самата институција и како ги оценувате достигнувањата на ФЛУ во последните неколку децении?
Слободанка: Не сум сигурна колку имам доволна временска дистанца да одговорам на ова прашање. Не би сакала да звучам без самокритика и самобендисано. Но, она што ми беше прекрасно, е што изгушкав многу луѓе, од сите генерации. И видов насмевки и љубов кај истите.
Трн: Што и фали на уметничката сцена?
Слободанка: Можности за младите генерации. Но не и несуштински, колку да се случат. Можности кои создаваат подлабока смисла и се насочени кон градење заедници/а, а не кон градење лични кариери – кои на крај, во ваква мала средина изгледаат смешни и бедни.
Трн: Изложбата „45 години ФЛУ“ ќе прикаже дела од наставниот кадар. Како ги доживувате односите помеѓу студентите и наставниците на факултетот? Како треба да изгледа идеалниот однос за максимален напредок на новите генерации уметници?
Слободанка: Генерално има пријатна релација меѓу студентите и наставниците на ФЛУ, порелаксирана и подругарска во споредба со повеќето од другите факултети, а сепак со доволна взаемна почит. Она што, лично мислам дека е битно за релацијата наставник-студент е градењето доверба, доволно посветено време за дискусија и заедничко поминување на обемен материјал базиран на примери од уметнички пракси, форми и содржини. А покрај тоа, неизоставно, потпомагање и поттикнување при пронаоѓањето на индивидуалните импулси, потреби, изрази… Многу желби, а секогаш малку време да се постигне сѐ што како наставник посакувам.
Трн: Каква е улогата на уметничките институции, како МСУ, во зачувување на наследството, но и во актуелизацијата на уметноста на нашето време? Каква е вашата визија за иднината на уметничките институции во Македонија?
Слододанка: Уметничките институции во нашата држава се оставени на грбот (ентузијазмот и посветеноста) на неколку поединци. Не сум сигурна колку е тоа одржливо. Моменталните состојби во културата, вклучувајќи го институционалниот и вонинституционалниот сектор, како и состојбата со медиумите, ја носат културата стрмоглаво во бездна, а од таму тешко назад. Откако нешто ќе убиеме, невозможно е да го реанимираме.
Трн: Како би ја дефинирале функцијата на уметноста во оваа доба на еколошки и климатски кризи? Какви уметнички форми би требало да се постават пред предизвикот на овие глобални проблеми?
Слободанка: Прашањето е толку ургентно што не знам колку уметноста може да постигне и допринесе. Мислам дека дури и напротив, со тоа што стана „тренди“ тема, има и контра-ефект, се залажуваме дека нешто правиме, а вистинските проблеми остануваат недопрени. Ургентни коренити системски промени, кои би ја опфатиле индустријата и експлоатацијата на ресурси е единственото можно решение. Проследено со чистење на моменталната загаденост на водите и почвите и систематско менување на начинот на функционирање. Префрлањето на одговорноста на поединецот, дали е доволно свесен да рециклира и слично, е залажување и губење од премногу скапото време.
Претпоставувам поголем притисок кон сите политички чинители би бил можниот чекор на некој што се бави со култура, а не е во позиција директно да влијае врз брзи промени.
Трн: Како во вашата уметничка практика, но и на ФЛУ, ги воведувате новите технологии? Се чувствувате ли дека можеби има отпор од страна на студентите или колегите за промените кои ги носат дигиталните и мултимедиски уметности?
Слободанка: Новите технологии се само алатка да нештата бидат поинтересни, некогаш поефикасни, побрзи, па и поатрактивни и поблиски до денешниот човек. Лично, ми се допаѓа кога е употребена технологија, а тоа и не е толку видливо. Кога технологијата и помага на уметноста да се изместат очекувањата и кога помага во развој на нови и свежи форми. Во однос на воведување на дигитални и мултимедиумски уметнички пракси во наставата, повторно се судруваме со истиот проблем, потребата да покриеме широк спектар на уметнички пракси и техники, а недостиг на наставен кадар кој би можел да покрие специфични знаења.
Трн: Изложбата ќе прикаже избор од дела на наставниот кадар. Какви клучни моменти од развојот на македонската уметност сакате да се истакнат со овој избор на дела?
Слободанка: Голем дел од наставниот кадар на ФЛУ се исто така и клучни личности во македонската уметничка сцена. При ваква изложба не е можно проблемско или тематско курирање, повеќе е еден вид на преглед на дел од уметничките пракси кои ги развивале наставниците кои биле или се дел од ФЛУ.
Фотограф: Надица Манева Ангеловски
