Во Англија во 1716 година, само неколку дена по задушувањето на Јакобитското востание, ноќното небо било осветлено од чудесни светлечки траги. Некои ги опишувале како „чист пламен“, други како „цевки од огромен орган“, а трети како „крвав дожд што се слева од небесата“. Толкувањата зависеле од верската и политичката припадност: за едни овие светлини биле божји знак за претстојни промени, а за други мрачно предупредување за „судбината на народите и падот на кралствата“.
И додека денес знаеме дека играта на боите на небото е резултат на силна соларна активност, историјата покажува дека човекот со милениуми се обидувал да ја разбере оваа појава. И тоа на најкреативни начини.
Во финската Лапонија, поларната светлина била опеана како трагата од опашката на арктичката лисица што трча низ снегот, легенда што сè уште живее во финскиот збор revontulet („огнови од лисица“). Норвешките и исландските саги се повикувале на мостовите меѓу световите, додека кај некои северноамерикански и сибирски народи, светлината била душите на предците што танцуваат на небото.
Археолошките и лингвистичките истражувања откриваат и многу постари записи. Во древна Кина, уште во 10 век п.н.е., во Бамбусовите анали се спомнува „петобојна светлина“ на небото, можеби сведоштво за извонредно силен соларен настан. Во античка Грција, Аристотел пишувал за „ноќни визии како пламени факели“, а на вавилонските глинени табли за „црвен облак“ што кралевите го толкувале како знак за големи историски настани.
За народите кои живееле на далечниот север Исланд, Гренланд, Скандинавија, Алјаска поларната светлина не била редок гостин, туку дел од секојдневието. Но тоа не значи дека не будела страв. Некои сами заедници предупредувале дека не треба да се зборува гласно кога се појавува светлината, а жените биле советувани да ја покријат косата „за да не ги повлечат светлосните зраци“. Во Алјаска, деца слушале страшни приказни дека поларната светлина „игра фудбал со човечки глави“ начин да ги држат дома по мрак.
На јужната хемисфера, пак, каде што поларната светлина е ретка и мистична, домородните народи ја поврзувале со оган, крв или доаѓање на смрт.
Иако денес ја разбираме научната природа на феноменот, модерниот свет не е ослободен од митови. Еден од најпознатите сосема неоснован зборува дека јапонски туристи доаѓаат во Скандинавија да зачнат дете под поларна светлина, верувајќи дека тоа носи среќа. Туристичките агенции, сепак, го одржуваат овој мит во живот.
Истражувачите истакнуваат дека старата мудрост на народите што живееле под „танцувачкото небо“ сè уште им помага на научниците. Записите од антички времиња се клучни за разбирање на силните геомагнетни бури што можат да го нарушат современиот комуникациски систем.
Иако науката постојано напредува, едно останува непроменето човековата фасцинација. За многумина, поларната светлина е сцена на која природата ги покажува своите најимпресивни, речиси волшебни способности. Истовремено, таа е огледало на културите што во неа гледале богови, духови, предзнаци или предупредувања.
Во свет каде што многу древни јазици исчезнуваат, истражувачите веруваат дека некои од најубавите приказни за поларната светлина се или строго чувани во заедниците или засекогаш изгубени.
Но едно е сигурно: уште долго, кога ќе се појави мистичната зелена завеса на небото, човекот ќе продолжи да гледа нагоре и да бара смисла.
Извор: BBC
